Cantigas de Tasca e Furancho (I)

Botando unha ollada ás letras das antigas cantigas de Redondela poderiamos dividilas basicamente en dous grandes grupos: as que exaltan as belezas da vila e as que critican sen piedade.

Tiene cosas Redondela,

son cuatro a pedir de boca

San Cristobal, los viaductos

San (no se dice) y la Coca

Unha nova de 1910 danos conta do veleno dalgunhas coplas:

Comisión Provincial. Informar á superioridade que procede desestimar o recurso interposto por Josefa Sánchez, Ramona Rodríguez, Carmen Rincón, Emilia López e María González, contra providencia da Alcaldía de Redondela que lles impuso a cada unha multa de 5 pesetas por cantar coplas ofensivas ás autoridades perturbando a orde e dando ocasión a loitas persoais. (19100800 La correspondencia gallega)

Poucos anos despois as coplas volven a ser noticia. Claudio Contreras Valiñas, coñecido como O Chato, era un avogado implicado na causa agraria, participando en varios mítins antiforais e chegando a presentarse en 1911 a deputado provincial. Chegan entón as eleccións municipais de 1912 co resultado de 10 concelleiros agrarios por 9 rietristas. Claudio Contreras decide daquela trocar de partido, o que lle permite ser nomeado alcalde como rietrista. Catro anos despois deixa a alcaldía por ser nomeado Deputado provincial. Sendo xa considerado o cacique de Redondela, acada o control total da vila co nomeamento en 1918 como alcalde en funcións do seu irmán Ricardo, quen xa ocupara varios cargos como o de recadador de contribucións ou o de mestre habilitado. Todo isto provocou que lle adicaran unha canción coa música do daquela popular “Vals de los Apaches”, co estribillo:

Traidor, traidor,

pillo, granuja e malvado,

si te hicieron diputado

fue porque has vendido tu honor.

Esta cantiga sería incluída no índice de obras prohibidas polo alcalde de Redondela. Os que a cantaban eran encarceados e os gardas municipais prestaban especial atención ao lavadoiro, onde as mulleres amosaban predilección por dito vals. Para compensar os partidarios do cacique tamén lle adicaron unha cantiga a Gregorio Espino, quen se enfrontara a Raimundo Riestra nas eleccións a deputado a cortes por Redondela.

A continuación e para rematar, reproducimos unha recompilación de antigas cantigas de Redondela ou nas que se cita á nosa vila. Algunhas son moi populares e seguen a cantarse e outras son vellas cancións que case ninguén lembra e que se oían nas tabernas, no entroido, nos furanchos ou nas festas, polo que poden aparecer incompletas.

O POLORRI

Cantiga que aparece en distintas vilas galegas, adaptándose a letra á cada lugar. A versión redondelana é a seguinte:

Polo río Alvedosa baixaba unha ghamela,

Xan Carallás, Carallás.

(bis)

cheíña de borrachos todos de Redondela

Xan Carallás mariñeiro, Xan Carallás borrachón.

(bis)

Redondela e tan pequena que non sae no mapa,

Xan Carallás, Carallás.

(bis)

pero bebendo viño coñecenos o Papa

Xan Carallás mariñeiro, Xan Carallás borrachón.

(bis)

Redondela é unha vila con dúas pontes no medio,

Xan Carallás, Carallás.

(bis)

na entrada unha capilla á saída un convento.

Xan Carallás mariñeiro, Xan Carallás borrachón.

(bis)

A CANCIÓN DE FAUSTINO (OU DA PORTELA)

Composta por Arximiro Fuentes Pérez, quen empezou a traballar como garda municipal da vila en 1928, tamén exerceu como bedel do Casino de Redondela.

¡Hay que ver! ¡Hay que ver!

Redondela como ha prosperado,

que dicen van a hacer

a la Portela una carretera.

Y si esto es verdad,

Faustino nos hará un merendero.

¿Con qué?

Con vino de lo mejor,

ribeiro, Sotomayor,

de merluzas habrá un vivero.

También tenemos artistas

en este pueblo, en este pueblo.

Que se fueron de turistas

y ahora vuelven llenos de miedo.

(bis)

COPLA ÁS TRABALLADORAS DE REGOJO. Escrita por Xosé Fontenla Cal “Pescuecitos”

A inundación que hubo en Vilavella,

non foi por causa do río ó desbordar.

Foi porque todas, as da camisería,

marcharon todas xuntas a mexar ó Salgueiral.

CANCIÓN DO OSO DA RABADEIRA

En febreiro do 1934 apareceron as pegadas dun oso na Rabadeira. Este feito causou tanta expectación que se popularizou a frase: “Non vaias a Rabadeira que che pode aparecer o oso”.

Fuimos a la Rabadeira

a ver si estaba el oso

y nos hemos encontrado

con las bromas de un gracioso.

Dichoso oso que no aparece

ni con luces de candil

en los rincones más apartados

señalados por “Pení”.

Y “Faneco” sofocado

nos dijo entristecido

yo me subí al balado

que hay al lado del camino.

Y he visto y no lo digo

que el oso es un animal

que enfurecido no respeta

ni las barbas de Don Juan.

(Bis estribillo)

CANCIÓN A PORFIRIO

Esta cantiga adicoulla César Pazos Pisquito ó seu amigo Porfirio. Resultado: Porfirio pasou anos sen falarlle.

O señor de don Porfirio

Ten unha moza en Borbén.

Según din as malas lenguas

dis que tira máis que o tren.

Dis que tira, dis que tira, dis que tira,

dis que tira de verdad.

Dis que tira, dis que tira, dis que tira,

Porfirio mais Soledad.

Moito porco, moito porco

moito hueso de Xoán

e Porfirio agradecido

non fai mais que meter man.

(bis estribillo)

AI, LÁ

A Peneda está nun alto

Redondela nun baixiño.

La-laralalá-lalá

(bis)

Pero no medio do pueblo

está o pelexo do viño.

Ai lá-laralalá-lalá

Ai lá-laralalá-lalá

Ai lá-laralalá-lalaaaa

Ai...lalaralala-lalá

Si queres mozas bonitas

non perdas tempo en buscalas.

La-laralalá-lalá.

(bis)

Ven buscar unha choqueira

porque aquí todas son guapas.

(bis estribillo)

COPLA nº 1

Por ir ó baile

da Ramallosa,

por ir ó baile morena,

perdín a moza.

Perdín a moza,

quedei sin ela,

por ir o baile

de Redondela.

COPLA nº 2 (Cantar a dúas voces)

Cuando voy a la Junquera a pasear

que tranquilo y que sereno es el rumor.

Y al oír tu grato acento murmurar

yo latir con fuerza siento el corazón.

Niña despierta y abre tus alas,

que tus miradas hacia mi derechas van

y la esperanza en ti se cifra

tu eres mi dicha, mi dicha y mi loco afán.

COPLA nº3 (Incompleta)

Gaitero de Redondela

ofrecícheme unha tunda

e agora veño a por ela.

OUTRAS COPLAS DA PEÑA XAN CARALLÄS

Foi Xan Carallás

Fundador de Redondela

o primer borracho

sen haber taberna

A Coca de Redondela

esperaba no camiño

a que Xan Carallás

lle dera un pouco de viño

COPLA nº4

Esta copla a parece noutros puntos de Galicia trocando o topónimo. Esta é a nosa versión:

O Carballo das Cen Polas

ten as follas reviradas,

que llas revirou o vento

nunha mañá de xiada.

RECOPILACIÓN DE COPLAS

Coplas recollidas en Colección de cantares galegos. José Casal Lois. Consello da Cultura Galega.

1

Pola mar abaixo vai,

pola mar de Redondela,

pola mar abaixo vai

quen no corazón me leva.

2

A túa honra, meniña,

xa pasou Redondela,

si me pagas con diñeiro,

eu che direi quen a leva.

3

Fun pola Peregrina

á vila de Pontevedra,

por San Roque fun a Vigo,

por Corpus a Redondela.

4

Namoreime en Redondela

é vin xantar en Padrón,

merendei en Paradela,

e vin cear a Corcubión

5

Este cantarciño novo,

quen o traería a esta terra,

unha miniña pequena,

da vila de Redondela.

VEXO VIGO

(Recollida en www.fillos.org/galicia)

Vexo Vigo, vexo Vigo

Tamén vexo Redondela

vexo a ponte de Sampayo,

camiño da miña terra.

Ó subila i-ó baixala

a costa de Reboredo

ó subila i-ó baixala

perdín a cinta do pelo.

Canto máis alto, máis alto,

nenas de Vilamaior,

canto máis alto, máis alto,

canto máis alto, millor.

Para mulas, Monterroso;

para vacas Guimarei,

e, para nenas arrogantes

terras donde m’eu criei.

As mociñas de Melide

choran e teñen razón

porque ningunha se casa

de presumidas que son.

Indo por Campos abaixo

n’encontrei senón ortigas ;

indo por Melide arriba

ai qué lindas raparigas!

Eu fun á Boente de riba

afiar o meu puñal,

para pasear de noite

ese camiño real.

Anque che son de Barreiro,

non che teño que perder,

ó que se meta conmigo,

a sangue ll’hei de beber.

Santiago é boa vila,

dá de comer a quen pasa;

levando cartos na bulsa,

pan trigo haino na plaza.

Indo para Portugal,

chegando á pena redonda,

acordáronseme as nenas,

e non sei si che volva!

Para cantar, viva Ordens;

para bailar, Folladela;

para mozos arrogantes,

vivan os da miña terra.

As nenas de Paradela

demas Dios para cantar;

Gargantiñas como elas,

d’aquí á Roma non-as hai.

Adiós, calle de Mellí;

adiós, campo de San Roque;

adiós, muiños de petos;

adiós, taberna do Forte.

Viva o Forte, viva i Forte;

i-o Ribeiro tamén viva!

entr’o Forte i-o Ribeiro,

alí teño a miña vida.

A aldea de Paradela,

de lonxe parece via;

hai uhna rosa na entrada

i-un carabel na salida.

a aldea de Visantoña

è ruín porque a fan;

se lle botan a semente,

tamén dá o azafrán.

Somos rapaces de Moldes,

de Moldes che somos nós;

i-anque chesomos de Moldes,

sabemos servir á Dios.

Ai a aldea de San Cosme

rodeada de fieitos!

O amor que n-ela entre,

ha de ser dos escolleitos.

Quero unha moza de Campos

c’unha saia de picote

e n’a quero de Melide

con tres mil reás de dote.

O muiño de Naseiro

bota a fariña por abaixo,

o que queira guapas mozas

ten que chegar á Tradiago.

O muiño de Naseiro

bota faniña por riba,

o que quiera boas mozas

pase pol-a ponte arriba.

Teño uhna moza nos Condes,

outra no Ribeiro d’Avia;

s’a dos condes é bonita,

a do Ribeiro lle gana.

Fuches á Villagarcía,

fuches e non viches nada,

non viches raiar o sol,

n’uhna mazán colorada.

As mociñas de Furelos

ben se poden alabar,

uhna taza de fariña

non-a saben amasar.

A Castela van os homes,

á Castela pra ganar;

Castela queda na terra

pra quen queira traballar.

Sempre m’andas preguntando

de que romería veño:

veño da feira de Curtis,

da feira de Curtis veño.

Comín castañas asadas

que viñeron de Padrón,

e bebín auga do rego,

matoume no corazón.

Autor: Juan Migueles