Bandas de Música.

          Grazas á prensa temos numerosas referencias de actuacións de bandas nas festas de Redondela a finais do s. XIX. Daquela non só participaban nas procesións, se non que tamén ofrecían concertos e animaban os bailes nocturnos. As obras que interpretaban variaban dende a música clásica (Wagner, Shubert...) ata pasodobres e zarzuelas, preferentemente as compostas por Reveriano Soutullo. A situación trocaría a partires de mediados do século pasado, cando as orquestras e conxuntos musicais empezan a quitarlle protagonismo. A pesares diso en 1974, para as Festas da Coca, contratáronse 5 bandas de música, 5 orquestras e 4 conxuntos de moda.

Bandas de Redondela desaparecidas

Banda de Música de Cabeiro.

A primeira actuación que atopo sería en maio de 1905 na festa de San José en Lavadores. En 1906 na Festa da Coca actuou unha banda dirixida polo señor Lorenzo que con toda probabilidade sería esta de Cabeiro. En decembro de 1907, dáse por seguro o seu nomeamento como banda municipal, o que da dereito a recibir unha cantidade de cartos por amenizar os paseos.

En 1906 na Festa da Coca actuou unha banda dirixida polo señor Lorenzo que con toda probabilidade sería a de Cabeiro. En decembro de 1907, dáse por seguro o seu nomeamento como banda municipal, o que da dereito a recibir unha cantidade de cartos por amenizar os paseos.

En 1912 participou xunto á de Vilar na Festa da Confraría do Señor de Vilavella. En 1913 resultou vencedora nun certame de bandas celebrado na praza de touros de Pontevedra. As outras bandas participantes serían a de Cangas e “La Popular” de Pontevedra, sendo esta última descualificada porque entre os seus integrantes había varios músicos da banda municipal de Pontevedra.

 

Banda de Cabeiro Foto cedida Ángel Balado Rodríguez

Nas décadas dos 20 e 30 esta banda vive os seus momentos de maior actividade participando en numerosas festas da contorna e nos actos oficiais do Concello de Redondela. Nunha noticia de 1928 aparece o nome completo do seu director, Manuel Lorenzo Cabaleiro. A maior competencia entre as bandas dábase nas festas de Candeán e Cabral, onde as bandas tocaban e os veciños aplaudían, gañando a máis ovacionada, que era acompañada polos veciños polo monte ata a súa parroquia. A de Cabeiro era a que máis veces gañaba, sendo as súas maiores competidoras as de Guláns, A Lama, Arcade e Candeán, esta última, pese a non ter grande calidade, amosaba gran resistencia.

Dende 1930 nas súas actuacións exhibían unha batuta de prata gañada nun concurso celebrado en Pontevedra. A súa peza máis destacada foi "Faena del Cuartel", na que o trompeta saía da banda e desprazábase ata un campanario, dende onde contestaba á banda. Chegaron a tocar en Caminha (Portugal) e en Zamora, a onde se desprazaban nun camión, cobrando entre 80 e 100 pesetas por actuación.

Entre os músicos que pasaron por esta banda destacaron Saladino Castro "O do Ghallo" e José "Nicholas". Outros músicos serían: Alejo Amoedo Barros, José Balado Castro "Maniobras", José Castro "Pailán", José Fernández, Vicente Fernández “O do Tene”...

Semella que a principios dos anos 30 o director tivo papeiras pero como tocaba actuación nas festas da Coca e ademais viña outra banda de recoñecido prestixio, non dubidou en envolver cun pano a cara e saír a escena.

A finais de 1934, problemas internos provocan unha división da que xurdiron dúas bandas dirixidas por dous irmáns: Manuel e Ramiro Lorenzo Cabaleiro “Baillador”. A de maior éxito foi a de Manuel, que anos mais tarde sería dirixida polo seu fillo Plácido “de Baillador”.

A primeira actuacións da nova banda dirixida por Ramiro podería ser a das festas de San Mauro de Nespereira, en xaneiro de 1935.

Mentres tanto, a dirixida por Manuel actuaría en maio na festa da Coca e, en xullo, xunto á banda de música “La Cueva” dirixida por Filiberto Sobral, na de San Bieito en Vilar. Outras actuacións dese ano foron no enterro do xeneral Rubín e na inauguración das novas instalacións da Sociedade de Agricultores de Reboreda.

Co gallo desta división, Manuel escribiulle a seguinte copla ao seu irmán Ramiro:

No seas pavero hombre ignorante

que es una vergüenza ser un mangante.

Te conoces poco en la profesión

y haces tu papel de hombre chulapón.

Ay Jesús que tontería,

ay Jesús que tonto eres,

eso le pasa a hombres que se guían por mujeres.

Siempre andabas reclamando que te dieran la peseta,

como no te han considerado te hicieron la puñeta

En 1942 faise cargo da batuta, semella que con bo tino, Plácido Lorenzo Cabaleiro, fillo de Manuel. Nesta época da posguerra, en Redondela os rapaces para amolar aos compoñentes da banda cantábanlles:

A banda de Cabeiro

non sabe tocar.

Paparaba-papá,

paparaba-papá.

En 1961 estaba dirixido polo mestre Lorenzo (supoñemos que se trata de Plácido) e actúa en numerosas festas da contorna: Reboreda, Quintela, Cedeira, Nespereira... Pouco tempo despois a banda disólvese.

Toca Cabeiro

toca por Dios,

que o baile de ladrillo,

non vale pa nós.

Banda de Música de Vilar

A primeira referencia que atopei desta banda é cando en 1912 participou xunto á de Cabeiro na Festa da Confraría do Señor de Vilavella. Seguía en activo en agosto de 1923, cando actuou nas Festas de Sta. María e San Roque en O Viso. Probablemente volveu a fundarse en 1934 trala escisión da de Cabeiro, como vimos anteriormente.

 

Banda do Corpo de Exploradores

          Banda de cornetas e tambores que chegou a gañar un concurso provincial celebrado en Pontevedra. O consello local de exploradores constituíuse en outubro de 1917. Chegou a reunir a uns oitenta nenos que realizaban marchas e colaboraban na asistencia aos máis necesitados. En 1924 a banda de tambores e cornetas encabezou o recibimento dado ao xeneral Primo de Rivera na súa visita a Redondela. En outubro de 1927 este corpo desfilaría en Pontevedra ante o rei Alfonso XIII e a raíña Victoria.

          Tamén visitarían a nosa vila os corpos de exploradores de Pontevedra, Vigo e Marín coas súas bandas.

 

O Corpo de Exploradores coa súa banda no funeral de Concepto López.

Foto:  Vida gallega, 1918

Banda do Frente de Juventudes

O Frente de Juventudes de Redondela chegou a ter unha escuadra de cornetas e tambores que, entre outras actuacións, abriu a procesión do Cristo de 1962.

Bandas de Redondela en Activo

Banda Municipal de Redondela.

Segundo os datos aportados por José Suárez, frauta da banda, a Casto Sampedro, a Banda Municipal de Redondela foi fundada na década de 1840 polo seu pai, tamén chamado José Suárez, secretario do Concello que tocaba o clarinete. Ademais dos anteriores formaban a agrupación: Severo Suárez (tamén fillo de José), requinto; os irmáns, Agustín Otero (corneta de chaves), José Otero (o flige) e Tomás Otero; Martín Sampedro, clarinete; Antonio Sestelo; Ángel Sestelo, fillo do anterior; Modesto Gándara e X. Pereira. O primeiro director sería o músico maior do Rexemento.

Pouco tempo despois debeu ter un descanso para volver a formarse en 1866, como se desprende do feito da celebración do seu centenario entre os días 17 e 18 de decembro de 1966. Co correr dos anos disolveuse por segunda vez ata que en 1892 José Manuel Fortes, mestre de música residente en Ponteareas e que xa dirixira a banda na etapa anterior, proponlle ó concello crear de novo a banda municipal. Nese mesmo ano de 1892, xa como director da Banda Municipal, José Fortes, nunha carta en “La Integridad” agradece a Andrés Gaos a calidade dos instrumentos “Schuster” que lle encargou o alcalde.

En abril de 1899, é nomeado director Ramón Patino, residente en Redondela e requinto da banda “La Unión”.

En 1910 esta banda dirixida por Isidro Puga participa nas procesións de Semana Santa, na Festa de San Xosé en Cabeiro, Festa da Coca, Festa do Santísimo Sacramento de Vilavella, Festa de San Bernardo en Cedeira, Festa da Inmaculada en Redondela...

En maio de 1912 unha sección desta Banda para conmemorar a Festa do Traballo recorreu as rúas deste pobo tocando alegre diana.

Banda de Música de Redondela, 1914. Foto: Vida Gallega

 O 16 de agosto de 1913 celebrouse na Praza de touros de Pontevedra un certame de pequenas bandas de música, na que venceu a de Redondela e no que tamén participaban a de Cangas e unha popular de Pontevedra.

En 1924 era dirixida por José Figueroa, en 1927 por Manuel Lorenzo e en 1932 por Arsenio Lorenzo, que seguía no cargo en 1934.

En xuño de 1933, actúan nas festas da Coca as dúas bandas do Concello a de Redondela e a de Cabeiro.

En 1936 tocan alboradas nas Festa da Coca, probablemente a súa derradeira actuación antes do estalido da guerra.

Trala Guerra Civil a Banda volve a formarse en 1952, chegando a un acordo co Concello para recibir unha subvención a cambio de tocar nas festas do Corpus, Semana Santa, Inmaculada e 18 de Xullo. O director da banda sería Victor Wenceslao Ureña, persoa que da nome ó conservatorio de Redondela trala súa colaboración con esta institución nos anos 90. En 1960 deixa a dirección, sendo substituído por Antonio Baquero González, quen xa dirixira ás bandas de Silleda e Guláns. En 1963 colle o relevo Enrique García Rey, natural de Ortigueira, que en 1966 deixa o cargo para dirixir a Banda Municipal de Pedro Muñoz (Ciudad Real). En 1967 faise cargo da batuta Raimundo Otero Castro. En 1998 pasa á dirección Jesús Martínez Álvarez, quen no 2015 sería homenaxeado ao cumprir 65 anos nunha banda na que entrou aos 10 anos.

1953, Banda de música de Redondela. Foto cedida por Avelino Cabaleiro (segundo, pola dereita, arriba) ao Obradoiro Fernando Monroy

Banda de Música de Chapela
O 26 de outubro do ano 1991 nace a Asociación Cultural e Social de Chapela que crea a Escola de Música de Chapela, co fín de formar unha banda de música. Deste xeito, o 11 de Febreiro de 1995, fai a súa presentación oficial a Banda de Música de Chapela, sendo o seu primeiro director Juan Carlos Díaz Álvarez. No seu primeiro ano, 1996, realizou unha xira polos centros culturais de Venezuela. Este mesmo ano, gravou o seu primeiro CD con pezas variadas do repertorio galego. Dende aquela teñen actuado en numerosas vilas tanto de España como de Portugal.

Entre os premios acadados destacan:
- 2º Premio no “XI Certame Nacional de Bandas de Música Ciudad de Murcia” (2001).
- 3º Premio na sección 3ª “III Certame Provincial de Bandas de Música Deputación Pontevedra” (2003).
- 2º Premio no “V Certame Provincial Bandas de Música Deputación Pontevedra” (2005).
- 2º Premio no “VI Certame Provincial Bandas de Música Deputación Pontevedra” (2006).

- 2ºpremio na sección 3ª no “Certame Galego de Bandas de Música” (2010).

Tamén destacar que no 2009 foi a representante galega no I Encuentro de Bandas de Música Españolas.

Entre maio do 2000 e febreiro do 2003 faise cargo da dirección Lourenco Filipe da Silva Cruz, que sería sustituido por Francisco Abal Rosales. Entre 2007 e 2010 a Banda de Música de Chapela foi dirixida por Severino Pedrosa Núñez. Dende setembro do 2011 leva a batuta Santiago Barreira Davila.

En 2013 a Banda de Música de Chapela publica o CD “18 años en clave musical” que será distribuído en toda España pola produtora MetaNetwork de Barcelona. A banda vive un bo momento, estando composta por máis de 40 músicos, con idades comprendidas entre os 9 e os 34 anos. Ademais a escola de Música trasládase este ano aos baixos do pavillón, onde se imparten clases de música tradicional, clásica e moderna, con 170 alumnos polo que o relevo está asegurado.

En 2016 a banda celebra o seu 25 aniversario homenaxeando ao seu fundador, Alejandro Bastos e organizando unha exposición fotográfica da historia da banda.

Banda de música de Chapela nos seus inicios. Arquivo Asociación Cultural e Social de Chapela

Banda de Música Victor Ureña do Conservatorio de Redondela

       Banda de recente creación. O programa do concerto de Nadal de 2019 celebrado no Multiusos da Xunqueira incluía: pasodobres, Christmas Prelude, bandas sonoras de John Williams, danzas cubanas de Robert Sheldon eThe Blues Brothers Revue.

Bandas Militares

         Dende finais do s. XIX e a principios do XX, soia actuar na nosa vila a Banda do Reximento de Murcia, batallón destinado en Vigo, por mor do conflito con Estados Unidos e como reforzo ante un posible ataque naval. É de supor que pola proximidade formaran parte desta banda músicos redondeláns. Ata o de agora atopei as seguintes noticias de músicos da nosa vila:

Xaneiro de 1900: “Debe presentarse na Comandancia militar de Pontevedra para recoller uns documentos, Evaristo Lusquiños, de Redondela, corneta que foi do Rexemento de Burgos”.

Xaneiro de 1922: “Terminado o desfrute de licencia regresou a Tetuán, o rapaz desta vila, Ceferino Fernández Ubeira, corneta do Batallón Expedicionario de Murcia.”

Outro que formou parte da banda do rexemento de Murcia, na súa xuventude, foi o compositor Reveriano Soutullo.

Tamén actuaron en Redondela outras bandas militares, como exemplo a do Rexemento de Zaragoza, nas Festas da Coca e nas do Cristo de Vilavella, en 1926; ou a da 82 División, na Coca de 1940.

Bandas Foráneas

Unha banda que por proximidade e calidade ven participando tradicionalmente nas festas da vila é a Banda de Arcade. Como exemplo en 1892 fora contratada para a Festa da Coca e, en agosto de 1910, participa nas festas das Angustias e San Roque. Pola súa proximidade era habitual o seu concurso nas festas do Viso. Nos anos 20 tamén atopo noticias de festas en Cesantes e Reboreda. Houbo músicos de Redondela que tocaron nesta e outras bandas de fóra do noso Concello. En 1875 fíxose cargo da dirección desta banda Manuel Martínez de Erena, que pouco despois cedeu o cargo ao redondelán José Pereira, pero este xa vello, renuncia e lla transfire ao seu fillo de mesmo nome, e que máis tarde será substituído por Jesús Reguera.

A principios do século XX, a Banda do Porriño tiña fama de tocar moi ben, dirixida daquela por Marcelino Giráldez e posteriormente por Zúñiga. En 1911 é contratada a xa laureada “La Lira” de Ribadavia, que repetiría nas seguintes edicións, e ao ano seguinte a municipal de Santiago. Outras serían as bandas de Lavadores, Mondariz Balneario, Paredes, Celanova, A Lama, Vilagarcía e tamén varias portuguesas. Nos anos 30 as de Ponteareas, Lantaño, A Estrada, Beade, Coia...

Unha banda que viña a miúdo ás festas de Redondela a mediados do s. XX e que gozaban de moita sona era a xa citada “La Lira” de Ribadavia. Outras bandas menos asiduas eran as de Celanova, Ponteareas, Mondariz, Lantaño, Porriño, Beade, Vilanova dos Infantes, Cuntis, Aloncos (Ourense) ou Silleda.

Instalacións.

           En 1924 construíuse o que probablemente sexa o primeiro palco da música do Concello de Redondela. Trátase do localizado na praza do Cruceiro, no Viso. A obra realizouse grazas a colaboración de varios veciños, encabezados polo adiñeirado capitalista, Antonio Sotelino Táboas.

 

Palco de música do Viso,  2009. Foto: Juan Migueles

 Autor: Juan Migueles

BIBLIOGRAFÍA

Caderniños do Instituto de Chapela. Coordenador: X. M. González Fdez.

• Nº1. As festas do Corpus en Redondela (1875-1975).

Galeguismo e sociedade na Redondela da Segunda República. Lois Barros. Edicións do Castro.

Redondela, crónica dun tempo pasado. A Segunda República e o primeiro franquismo. Gonzalo Amoedo e Roberto Gil. Edicións do Castro 2002.

Casto Sampedro Arqueoloxía e memoria. 75 aniversario do seu pasamento.Pax. 53 Cap. Julio Alonso Montegudo.

Historia de las Rías. (2 Volúmenes) J. A. Orge e Carlos Antuña entre outros. Ed. Faro de Vigo.

Aportes Fernando Casas e Ángel Balado Rodríguez

En Galiciana-Biblioteca Digital de Galicia. Xunta de Galicia: http://www.galiciana.bibliotecadegalicia.xunta.es=>El Pueblo Gallego (Vigo), El Correo de Galicia, El Noticiero de Vigo, Galicia diario de Vigo, La Noche, La Idea, La Correspondencia Gallega, Ecos del Distrito, La Integridad