 |
| Marcos do Viveiro da Cova da Serpe (Cesantes). Foto: Juan Migueles |
A partires de 1563 o Rei Felipe II establece nas costas de Galicia e
nos seus ríos navegables, unha franxa de dúas leguas (arredor de 11
quilómetros) que debía de ser repoboada de carballos ou, de non ser
posible, de freixos. O motivo era a obtención da madeira que
necesitaba a Armada Real para a construción de barcos. Na práctica,
o exército tamén aproveitaría esta madeira para a construción de
parapetos e todo tipo de armas. Esta sería a orixe das chamadas
Reais Devesas, establecidas a mediados do S. XVIII, para garantir o
aporte de madeira á Armada ante a irracional explotación da masa
forestal. Os veciños en condicións de traballar debían encargarse
dos traballos propios de plantación, cuidado e tala. Por contra, se
lles permitía o aproveitamento do toxo, landras e leña miúda, así
como a caza. Tan só nas cinco provincias costeiras galegas chegou a
haber 720 devesas e cotos reais.
A primeira
referencia ás Reais Devesas de Redondela a atopamos no documento de
1750: “Visitas ás reais devesas e plantíos da antiga Provincia
de Tui”. A segunda inspección
realizaríase en 1785, recolléndose nun informe máis amplo,
centrado no noso Concello: “Visitas ás reais devesas e plantíos
da vila e xurisdición de Redondela”. Estaba firmado por un
comisario visitador que neste caso era Phelipe Mateos Comisario
Real de Guerra de Mariña e Ministro
Principal da Mariña da Provincia de Pontevedra.
Por contra, a visita anterior, de 1750, sería levada a término por
Joseph Reguero y Riaño, Juez de Montes por Su Magestad en este
Reyno y visitador de Reales Dehesas Montes Valdios de comunidades y
particulares.
Na
inspección participaba o Xuíz Ordinario (Alcalde) ou o
Procurador Síndico Xeneral, no caso da xurisdición ou coto, ou o
Maiordomo Xuíz Pedáneo, no caso das freguesías. Estes nomeaban
ademais a dous veciños que actuaban como peritos. Neste informe se
recollía o observado nas devesas e os viveiros: extensión, especie
e número de árbores, calidade do terreo, recomendacións... En base
a todo o recapitulado redactábase o Auto, no que se recollían as
ordes de obrigado cumprimento para a súa xestión futura inmediata
e, se foran necesarias, as multas polo seu mal estado ou
incumprimento do mandado na anterior visita. Sería o caso da
freguesía de Redondela que sería multada en 1785 con 50 ducados por
non crear un viveiro como se lle recomendara na visita de 1750.
Outras parroquias eran apercibidas por infraccións menores, como non
ter pechados os viveiros, pero eran perdoadas: “...les absuelve
su Majestad por un efecto de su real piedad conforme a la real orden
de 14 de Junio de este año...”.
No
informe de 1750 recóllense as seguintes freguesías: Redondela,
Amoedo, Borbén, Cabeiro, Cepeda, Cesantes, Moscoso, Negros,
Nespereira, Quintela, Reboreda, Vilar de Infesta, O
Viso e
Xunqueiras. O que serían
parte dos
actuais concellos de Pazos de Borbén e Redondela. Ademais
cítanse
como agregados
Vilavella e
os Coutos
de Saxamonde e Cedeira que
eran independentes. Na
visita de 1785 xa aparecen
Trasmañó e Chapela, que
anteriormente pertencían
ao Val do Fragoso, e
Ventosela, que aínda formaba
parte de Reboreda.
En
1792 as autoridades amosan
unha
maior preocupación polo estado
e a viabilidade dos
viveiros. Decídese crear novos onde non se
daba o rendemento esperado,
pechalos con muros de pedra se estaban abertos e delimitalos
cuns
marcos nos que se gravaría
un “R”:
“... y
colocando en sus quatro esquinas unos marcos altos o piedras grandes
con la letra R para que manifiesten pertenecer al Rey Nuestro
señor...”.
Algunhas
destas pedras conserváronse ata os nosos días e
grazas a este documento sabemos que a
meirande parte delimitaban os
viveiros, aínda que algúns
se colocaron nas Devesas Reais. Como
veremos máis adiante, son varios os
casos nos que se
especifica que se gravaban os marcos que daban á Vereda Real. Pero o
máis importante é que podemos establecer como data da realización
dos gravados os
últimos meses de 1792.
O motivo de poñer marcos e
gravalos é evitar a confusión na propiedade das árbores xa que
algúns veciños plantas as súas propias árbores nas inmediacións
das devesas e, nalgúns casos, dentro da propia Devesa Real, o que
causaba moita confusión. Outra orde que se da é a de pechar os
viveiros con muros de pedra. Pretendíase así evitar dúas cousas: a
entrada de gando, que puidera danar ás novas árbores, e o paso
habitual de xente, porque creaban camiños.
O
traballo nas Devesas Reais era obrigatorio para todos os veciños:
“...pues S. M. No releva de esta obligación a los
Nobles, Matriculados para el Servicio de Marina, Militares, ynclusos
los Milicianos Provinciales, ni deotro qualquiera fuero que sea, como
tengan algunos vienes por si o sus mugeres, libertando solo alas
viudas pobres en caso que no se halle en su compañía hijo que pase
de diez y ocho años.” A única
parte positiva do cumprimento
destes traballos era
que liberaba
aos veciños doutras obrigas e sancións: “...
indultar por aora a los naturales del anual plantío de tres arboles
por vezino que prescrive la Real ordenanza de Montes y ademas de que
no se les hace cargo ni procesa por la falta de cumplimiento a los
mandatos de la ultima visita...”
Na descrición das
Reais Devesas inclúese o embarcadoiro máis próximo, dada a
importancia que tiña para o transporte por mar da madeira obtida.
Coñecemos así os peiraos existentes en Redondela na segunda metade
do século XVIII: Sete fontes (O Viso), Cova da Serpe (Cesantes),
Redondela, A Portela e Rande (Cedeira)
e Arealonga (Chapela)
A continuación
citarei as Reais Devesas do informe de 1785, engadindo os datos de
1750 máis interesantes, xa que ao referirse á provincia de Tui
trata a Redondela máis polo miúdo, e os cambios que experimenten en
1792:
Freguesía
de San Xoán de Cabeiro
Real Devesa
do Mirallo,
842 carballos.
No Monte
Mirallo con
400 ferrados. En
1792 o número de carballos
descendera a 745 achacándose ás presas ao contar na primeira
visita, porque non había constancia de roubo nin outra circunstancia
que o explicara. Ordéase
chegar aos 900 carballos e decídese trasladar o viveiro ao Poniente
da Devesa porque: “El
Vivero se halla en medio de la Deesa, cerrado con muro de piedra, y
con la sembradura de ferrado y medio, y
no puede producir por la sombra que le hacen los robles”
Coto
de Cedeira
Real
Devesa da Esbarronda.
En 1750 é
chamada Real Devesa
do Covelo. Recibe
o nome do
Monte da Esbarronda. Tiña
unha extensión en 1.785 de
200 ferrados con
1.565 carballos. En
1792 redúcese, eliminando o terreo de peor calidade e quedando 942
carballos. Ordénase aos veciños plantar ata acadar a cifra de mil.
Chegou aos nosos días
co topónimo Devesa do
Rei.
Real
Devesa da Bellota,
citada
en 1750. En
1785 sería substituída proxectándose
un novo plantío de
carballos no sitio chamado Rego da Bouza,
en Rande,
no que se pretendía
alcanzar
o número de 87 a finais de ano.
Apesares deste troco a nova
localización non semellaba mellor que a anterior: “...
4 ferrados de tierra
de 2ª y 3ª calidad pero la maior parte pedragosa”. O
tempo da á razón ao anterior comentario e en 1792 dáse conta de
que os 97 carballos do plantío son de mala calidade polo que se
decide trocalos por piñeiros. Os
veciños veranse na obriga de pechar o plantío con muros de pedra e
substituír os catro marcos provisionais por unhas pedras altas coa
letra “R”.
Viveiro
no
sitio de Fontenla ou
Longra. En
1792 descríbese como de pouco máis dun ferrado, con muro de pedra
mal pechado e con algúns exemplares listos para transplantar. Do
mesmo xeito que co plantío, os veciños deberán reparar os muros e
substituír os catro marcos.
Freguesía
de San Pedro de Cesantes
Real Devesa do Monte de
la Mina, 521 carballos. En 1792, ten unha extensión de 38
ferrados e
hai 509
carballos.
Real
Devesa
da Boca da Serpe,
“trozo
de Deesa”
no
chamado
“monte
Coba de Serpes”,
518 carballos.
En
1792 conta con: “35
ferrados en
el qual se contaron 563 robles”.
Na visita de 1750 tan só se recolle unha Real Devesa da que non se
especifica o nome.
En canto ao viveiro, en 1792 cítase: “
Vivero
está contiguo a la propia Deesa da Serpe, y parte de Naciente con la
sembradura de ferrado y medio, cerrado con muro de piedra, pero mal
cultivado”. Daquela
deuse orde de
reparar os muros, colocar catro marcos coa letra “R” e outros
dous “en
el frente que hace la Deesa Real a la vereda”. Este
viveiro é doado de localizar hoxe en día, xa que limita co Camiño
Portugués de Santiago, onde podemos ver tres marcos, dos cales dous
teñen gravados a letra “R”.
 |
| Marco do Viveiro da Cova da Serpe (Cesantes). Foto: Juan Migueles |
Freguesía de San Fausto de Chapela
Real Devesa
de Chocín, 673 carballos. No Monte de
Chocín, duns 250 ferrados.
Plantío
da Bellota: “... reducido en el cual solo se contaron 9
robles de ninguna utilidad los cuales con el terreno se deja a
veneficio de los vecinos”.
Viveiro: “... inmediato a la Real Dehesa azia la parte del
Poniente esta vien cerrado y aunque sembrado de bellota en el
pasado henero han nacido muy pocos cuio defecto es originado de la
siembra que no fue a mano”.
Freguesía
de San Estevo de Negros
No informe de 1750 fálase de dúas Reais Devesas: á antiga, que
podería corresponderse co Castro de Negros, e a chamada nova que
sería a do Patelo.
Real Devesa do
Patelo, 635
carballos. No
Monte do Patelo de 40 ferrados. Nas
inmediacións do Patelo atopamos no Catastro o Eido do Rei e
Coutada
do Rei. A
existencia de estes dous topónimos pode vir motivada por ser unha
devesa dividida en tres partes, como se explica en 1792: “En
el monte que se denomina do Patelo está la Real Deesa de esta
feligresía, colocada en tres trozos o especie de encañadas en la
que se contaron 727 robles”.
No
mesmo informe fálase do viveiro: “El
Vivero está en uno de los trozos y en medio de los robles con la
sembradura de dos ferrados cerrado con muro de piedra y sin arbol
capaz de trasplantarse.” Decídese
deixar de traballar un dos tres trozos da Real Devesa. Os veciños
quedan na obriga de chegar aos 920 carballos e a quitar os muros do
viveiro, que está no medio da Devesa, e crear un novo ao nacente que
pecharan cun muro e con 4 marcos nas esquinas, nos que gravaran a
letra “R”.
Plantío Castro de Negros, ten 400 ferrados: “...los
150 de ellos capaces para la producción de árboles y los restantes
de ¿? que es pedragoso”. En
1792 non se atopan referencias a esta devesa polo que probablemente
deixaría de empregarse como
tal polo seu pobre
rendemento.
Freguesía
de San Mamede de Quintela
Real Devesa de Novelle no Monte de Novelle.
1.034 carballos. En 1750 dise que ten dous marcos. En 1792
chámaselle Monte de Nobelle y Fontáns, contando con 961
carballos.
Viveiro contiguo á Real Devesa. En 1792 aumentárase a súa
extensión a un ferrado e tres cuartos, dándose a orde de pechalo.
Partido
de Reboreda
Real Devesa da Barcia, no Monte de Barcia,
Rotea
e
Fraga, 3.269 carballos.
Actualmente atopamos no Catastro Devesa do Rei preto do Monte
Barcia.
Piñeiral sito en el Monte de Agrelo
“... el qual es perteneciente a las 9 feligresías de que se
compone el partido de Reboreda...”, 380 piñeiros.
En 1750 cítase tanto á Real Devesa como o Piñeiral do que se conta
que: “... esta todo bien cerrado de muro nuevo y doble de
piedra su terreno es de buena calidad para pinos y aunque se halla
contiguo al conbento nuevo de San Francisco de Agrelo, limita por
todos vientos con monte comun...” e
engádese que limita co convento: “por
las demas partes con terrenos del convento de San Francisco, que esta
en el propio parage, de modo que el pinar está mui inmediato al
edificio y ocasiona a la clausura vastante perjuicio”. (Ver
https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2021/01/o-convento-de-agrelo.html
)
Estando
así as cousas, o
gardián
do
Convento
de San Francisco e
San Antonio de Vista Real de Agrelo propón
cambiar os 13 ferrados deste piñeiral contiguo ao convento por outro
propiedade da congregación no
sitio chamado
Fonte
Virtud ou
Casal do Eido
que
conta con
320 pinos e
unha extensión de 36 ferrados.
Viveiro no sitio da Musaraña (en
1792 citado como “Muzaraia”),
está ben cerrado. En 1792 dáse orde de reparar os muros e colocar 4
marcos coa letra “R”.
Vila
de Redondela
Real Devesa de Agrelo, 516 carballos. No monte
de Agrelo, en Cesantes, fronte ao Convento de San Francisco, que ten
cabida de 40 ferrados.
En 1750 ante a imposibilidade de ampliar a Real Devesa de Agrelo ao
estar delimitada por camiños, o Convento de Agrelo e varias
propiedades privadas, o visitador ordena o seguinte: “en
atencion a no tener los vecinos de esta villa mas terreno que tan
solamente el de junquera de enfrente la Rivera de ella que sigue asta
contestar con los terminos de Villavieja, y ser este de buena
calidad y natural para alamos, planten 3 cada uno de dichos vecinos
que se le tomaran por robles hasta dejar bien poblado de ellos dicho
terreno de Junquera”. En
Agrelo daquela contabilizábanse
daquela 9 marcos que delimitaban o terreo. En
1792 contaba con 564 carballos en arredor de 50 ferrados.
En 1792 cóntase ademais cun
plantío con 140 carballos novos en Santa
Mariña (daquela
pertencente a Cesantes), contiguo a outro pertencente a Vilavella,
polo que se decide que
desligue de Redondela e se
una a este:“...se
le releba de continuarlo respecto se yncorporara al que hay en el
propio parage de los vecinos de dicha Viilla Vieja, a quienes se les
prevendrá en su propio auto el que coloquen en las quatro esquinas
del muro del vivero unas piedras altas o marcos grandes con la letra
R...”.
En 1750 e 1785 non se conta con viveiro, pero si en 1792, situado
tamén en Santa Mariña e compartido con Vilavella, atopábase
poboado por carballos que aínda non se podían transplantar.
Coto
de Saxamonde
Real Devesa
de Mende. Ten
746 carballos en
1785, acadándose en 1792 o número de 1.242. Nesta
visita de 1792 dáse conta de que a devesa estendérase cara o norte
ata acadar os 58 ferrados. Ordénase a
obriga de acadar a cifra de 1.500 carballos e de colocar uns marcos
de maior tamaño, gravando a letra “R” nos dous que dan á Vereda
Real. Probablemente
sexa a que en 1750 é descrita como a Real
Devesa vella delimitada con dous marcos.
“Trozo”
de Devesa de Formoso. Lo
límite con Louredo. En 1785 contabilízanse 508 carballos
e en 1792 diminúe o número
ata 462, dos que se din que non son de utilidade.
Engádese neste informe que
o paraxe é estreito e non pode estenderse, o que complica a saída
da madeira, ao que se engade a moita distancia que hai á devesa
principal.
O
viveiro estaba acaroado a esta segunda devesa cos
mesmos problemas, polo que en 1792 é substituída por outra anexa á
Real Devesa de Mende coa obriga de colocar marcos nas esquinas coa
letra “R”. Tanto a
Devesa de Formoso coma o viveiro contiguo quedan excluídos do real
servizo e a disposición dos veciños para os gastos da creación do
novo viveiro.
Freguesía
de San Vicente de Trasmañó
Real Devesa
da Lobagueira, 330 carballos. No monte Mirallo, duns 300 ferrados
que se pensan estender outros 150: “... y el plantío se ha de
estender por los parrafos que queda prevenido arriva y con
preferencia por el L hasta unir esta dehesa con la otra real situada
en el monte que llaman Riofrío”. Debe
corresponderse co lugar hoxe coñecido como Devesa do Rei,
no que non se atoparon marcos.
Real Devesa
de Río Frío, 697 carballos. No Monte Riofrío, duns 150
ferrados.
Viveiro: “...algo distante y hacia la parte del N de esta Real
Dehesa en el paraje que llaman da Lobageira”.
Freguesía
de San Martiño de Vilar de Infesta
Real
Devesa de Curras,
880 carballos. No
Monte dos Curras con
40 ferrados. En
1792 conta con 938 robles en preto de 50 ferrados, dándose orde de
chegar aos 1.200 carballos.
Viveiro no sitio chamado Millerada. En 1792 decídese trasladalo ao
norte da Devesa porque: “No
es terreno a proposito para igual objeto y ademas está mui distante
de la deesa”.
Vila
Vella
Real Devesa de Villavieja, Monte de Ansamonde
721 carballos. Como vemos, no caso de Vilavella a súa Real Devesa
estaba no anexo de Ansamonde, freguesía de Borbén, actualmente
pertencente a Pazos de Borbén: “...esta dehesa no
tiene por donde estenderse está mal situada por la ymposibilidad de
caminos y como la cittada Villavieja no tiene Monte en donde pueda
formarse dehesa Real...”. No
reconto de 1792 apenas aumentara o número con 732 carballos.
Viveiro inmediato á Real Devesa que será empregado para
abastecer á R. D. de Borbén. En 1792 eran dous os viveiros neste
punto, un de dous ferrados e medio e outro de tres cuartos de
ferrado. En 1828, Vilavella xa non mantiña o anexo de Ansamonde.
O nulo aproveitamento da devesa de
Ansamonde pola gran distancia ata o mar e a dificultade de extraer a
madeira pola orografía, leva a crear en 1785 un plantío e
un viveiro (este compartido con Redondela) en Santa
Mariña (Cesantes). Como
xa citamos, en 1792 dábase orde de engadírselle a este plantío o
de Redondela coa obriga de colocar dous
marcos
grandes coa letra “R” na
Vereda Real e outros marcos no nacente, norte e vendaval pero sen que
a letra fose necesaria.
Antes
da unión o plantío tiña 162 carballos, pasando agora a ter unha
extensión de 50 ferrados e contar con 252 carballos novos. Os
veciños quedaban na obriga de plantar 349 carballos para acadar o
número fixo de 600. Por
outra banda, decídese que o viveiro quede de “mistidumbre
y común para este pueblo y la villa de Redondela” e
“que
se coloquen quatro marcos en las esqquinas de su muro”.
Freguesía
de Santa María O Viso
Real Devesa de Sete Fontes
1.758 carballos, no monte chamado Sete Fontes. En 1792 tiña unha
extensión de 90
ferrados e
contaba con 1.731
carballos.
Real
Devesa
da Gandra,
“trozo
de Deesa” no
Monte
e
sitio da
Gándara.
En
1792 contaba con 378 carballos nuns 24 ferrados.
En 1.750 se cita como Real Devesa nova a de Sete Fontes polo que a
de Gándara sería a que cita como antiga.
Ordénase a construción dun viveiro en 1785 na “parte do
poniente de Siete Fuentes”. O motivo é que: “...
es indispensable vivero porque el que se señalo
antes era reducido y de tan mala calidad que apenas se logro
arbol en el ...”. Non
mellora a situación e en 1792: “
Se
halla mui descubierto de los aires de la mar”, o
que segundo o informe
provoca que a meirande parte dos carballos sexan de mala calidade.
Daquela
decídese crear un viveiro novo na parte do nacente contiguo á
Devesa, ordenando colocar catro marcos coa letra “R”, outros
catro nas dúas frontes que ten na Vereda Real e outros grandes sen
letra na parte de Poniente.
A finais do século XVIII créase a figura do Fiscal ou
Garda, quen se ocupará de velar polo cuidado dos reais
plantíos e montes, denunciando os excesos que se cometan nos mesmos
e con autoridade de deter aos responsables de talas ilegais ou feitos
similares. Un exemplo sería o seguinte docummento: “Expediente
de nomeamento de Garda celador de montes a Juan Francisco Martínez
na Real Devesa da parroquia Santa María de Reboreda (Redondela)
(1830)”.
A desamortización propiciaría que parte destes terreos pasaran a
mans privadas, tendencia que tería continuidade coa chegada da
guerra: “Expedientes sobre recursos extraordinarios para atender
á Guerra Civil (1ª Guerra Carlista): Circular da Xunta de Armamento
e Defensa del 14 de outubro de 1836 ordenando a venda de Devesas
Reais e Viveiros. Poxas e taxacións de Devesas e Viveiros no partido
de Redondela”.
Trala aprobación da Constitución de 1837 as Devesas Reais pasan a
ser bens nacionais, trocando o seu nome polo de Devesas Nacionais.
Nesta época atopamos algúns exemplos de como a madeira é
aproveitada para as obras públicas: “Expedientes
instruídos en virtude de instancias para a corta de árbores para
edificar. Concello de Redondela: Solicitude de árbores para
construír unha ponte das devesas nacionais das
parroquias de Cesantes, San Pedro e San Martiño. (1841)”.
“Expedientes de solicitude de árbores dos montes e devesas
do Estado. Concello de Redondela: Quintela, San Mamede. O alcalde
pide carballos da devesa nacional de Quintela para a construción dun
pontón provisional de madeira para levar a pedra dos sumidoiros no
Camiño de Ponteareas. (1850)”
Este
aproveitamento de madeiras tamén
se daría para obras
privadas,
tanto de Devesas Nacionais
como de monte comunal:
“Expediente de solicitude para a corta de árbores
da devesa nacional de Reboreda para a reedificación de casa por
parte de María da Concepción Cobián en Redondela (1842).”
“Expediente de solicitude de Manuel Lago, de madeiras para
construción de casa. Lugar: O Viso, Redondela. (1846)”. Ao
mesmo tempo, continúase tamén
a liña de privatización de monte comunal: ”Expediente
de solicitude de Manuel Antonio Rodal dun terreo do monte común para
a construción dunha casa en Santa María de Reboreda. (1846)”.
No seguinte caso a solicitude
estaría motivada pola necesidade de ampliar
un terreo adicado á explotación agrícola: “Expediente
de solicitude de Joaquín Romay propietario na parroquia de Cesantes
dun ex-convento, para que se lle conceda agregar ao seu terreo en
Agrelo unha porción de terreo da devesa nacional chamada Vilavella.
Concello de Redondela. (1845-1847).”
Nun censo de 1.847 aparece como propietario Devesas Nacionais o
Estado e como administrador o Goberno Político. Ademais destas
devesas cítanse montes comunais, estes últimos atópanse a toxo ou
carrasco:
(NOTA: Transcribo directamente o escrito neste documento polo que
algún topónimo non aparece correctamente escrito).
Cabeiro: Pereiro.
Común de veciños: Monte Baldío.
Cedeira: Barronda.
Común de veciños: Penide ou Mirallos.
Cesantes: Cova da Serpe, da Mina e Boavista.
Común de veciños: Cova da Serpe.
Chapela: Leitón.
Común de veciños: Dosín.
Negros: Mangueiro.
Común de veciños: Do Castro.
Quintela: Coto de Novelle.
Común de veciños: Sabugueiro, Coutada e Mourelle.
Reboreda: Da Poza, Rego Da Riva e Pozo do Canizo.
Común de veciños: Do Castro ou Barcia.
Aproveito aquí para facer un inciso e falar do Monte do Castro,
topónimo que nos fala dun castro nas inmediacións do Monte Barcia,
xa que en documentos máis antigos aparecen diferenciados aínda que
nesta ocasión se identifiquen como un só monte. Ata o día de hoxe
están catalogadas varias mámoas e petróglifos no límite entre
Reboreda e Pazos de Borbén, pero segue sen coñecerse a localización
exacta deste castro.
Redondela: Agrelo (en Reboreda).
Saxamonde: Mindo.
Común de veciños: Formoso e Mende.
Trasmañó: Albogueira.
Común de veciños: Do Mirallo.
Vilar de Infesta: Curros e Viveiro.
Común de veciños: Deseniño e Carrascal.
Vilavella: Santa Mariña (en Cesantes)
O Viso: Sete Fontes.
Común de veciños: Espiño, Peneda e Baltar.
A finais do S. XIX, unha gran obra pública provocaría cambios
profundos na vida e a paisaxe do Concello de Redondela, a chegada do
ferrocarril. A madeira será aproveitada para facer as travesas das
vías pero tamén para a construción dos viadutos.
E chegamos ao século XX, que viría marcado polos plans forestais
das ditaduras de Primo de Rivera e Francisco Franco na que as
plantacións de carballos darían paso ás de piñeiros e eucaliptos
respectivamente. Durante este período continuarían as cesións de
terreos comunais. Como exemplo podemos citar que a Comunidade de
Montes de Quintela denunciou en 2011 que sete hectáreas de monte
comunal permanecían en mans privadas. O Concello as cedera nos anos
40 para traballalas pero nunca foran devoltas co agravante de que en
varias destas parcelas se construíran vivendas.
Autor:
Juan Migueles
BIBLIOGRAFÍA
Siempre de negro:
Galicia en la contrarreforma : El reinado de Felipe II. Emilio
González López. Galaxia. Vigo. 1970.
Bienes comunales:
propiedad, arraigo y apropiación. Coordinador: José A. Piqueras
Arenas. Serie Estudios. Ministerio de Agricultura, Pesca y
Alimentación.
Aportes: Xurxo Constela, arqueólogo de A Citania S. L.
Arquivo Deputación
de Pontevedra. atopo.depo.gal/ :
Visitas ás reais
devesas e plantíos da antiga Provincia de Tui (1750)
Visitas ás reais
devesas e plantíos da vila e xurisdición de Redondela (1785)
Visitas ás reais
devesas e plantíos na provincia de Tui da xurisdición do Partido
Valle de Fragoso (1785)
Novo arranxo e
establecemento dos Reais Plantíos e Devesas nos pobos das
xurisdicións de Redondela, Vilavella, Saxamonde e Cedeira (1792)
Listas das Reais
devesas que hai en varios términos (1828)
Estado dos Montes e
Reais Devesas dos partidos xudiciais da provincia de Pontevedra
(1837)
Expedientes de
remisión de testimonios de visitas e estados das devesas nacionais
(1839)
Censo de montes
baldíos, realengos e de dono non coñecido que se atopan no Partido
Xudicial de Redondela (1847)
https://www.farodevigo.es/comarcas/2011/11/13/comuneros-quintela-denuncian-usurpacion-7-17708813.html
Sárria
Acento Galego . Pílulas de historia dende Sárria (Galicia).
Coñecernos, o noso principio activo. Autor: Arlindo.
https://sarriaacentogalego.blogspot.com/2020/10/devesas-reais-devesas-nacionais-en.html
As
devesas reais en Matamá (séculos XVII – XIX). Xulio Fernández
Pintos. 2015.
https://www.montedematama.org/sites/default/files/Artigo%20Completo.%20Devesas%20Reais%2C%20Matam%C3%A1_0.pdf
