1977 A Batalla do Can.

 

Foto: Rafael Arjones. El Pueblo Gallego

Ao longo do século XX cada vez que se introducía un método de pesca máis rentable económicamente (aínda que fora menos sostible) producíanse enfrontamentos entre os defensores da arte moderna e os da tradicional. No fondo o motivo era o mesmo, a defensa do pan das súas familias. Isto aconteceu en 1977. Chegado o mes de novembro, mariscadoras e mariscadores de Cesantes e Cedeira concentráronse en Vigo diante da Comandacia de Mariña aos gritos de: "O can e o asasino da nosa ría", "Queremos vixiancia, sobornos non". Protestaban así polo emprego desta arte prohibida de pesca por varios arrastreiros con base en Cangas, Aldán, Bueu e Vilagarcía. A autoridade marítima prometeu un maior control, porque o can era considerada unha arte prohibida, e a próxima entrada en funcionamento de tres novas lanchas de vixiancia. Lonxe de arranxarse o problema os barcos facían caso omiso caíndo na provocación ao empregar o can preto da praia de Cesantes, onde se realizaba o marisqueo a pé.

Tan só 6 días despois unha concentración de arrastreiros diante do Náutico de Vigo, acoden a cita arredor de 400 mariscadores de Redondela, na meirande parte mulleres. Como era de temer prodúcense graves enfrontamentos entre mariscadoras e defensores do can. Os incidentes arroxaron o saldo de cinco feridos e numerosos contusionados, entre os cales estaban as veciñas de Cesantes Lina Cabaleiro Martínez e Alicia Alxan Freitas, atendidas na Cruz Vermella, e Carmen López Bouzón "Suxa", de 45 anos, que sería atendida por unha ferida inciso contusa na Residencia Sanitaria Almirante Vierna. Quizáis a que peor o pasou sería a, tamén veciña de Cesantes, Dolores González Muíños, de 30 anos, quen foi empuxada ao mar por outra muller e ao ser rescatada por un barco arrastreiro foi ameazada con ser afogada cunha pedra ao pescozo.

 

Foto: Rafael Arjones. El Pueblo Gallego

 

Os defensores do can argumentaban que eles dependían desta técnica para manter ás súas familias e facer fronte aos gastos do barco, mentres para os mariscadores de vara era un ingreso extra, pois moitos traballaban en empresas de Vigo. Por contra, relatábase que habendo moitos mariscadores de vara en Rodeiro, Meira, Moaña, Alcabre e Bouzas, estes foron embestidos polos arrastreiros rompendo algunhas varas. Para defenderse lanzaron pedras ante o que os do barco "Marioli" empuñaron unha escopeta de caza. Isto levou a que unhas trescentas pequenas embarcacións tamén se congregaran en Vigo. Non sería esta a única arma exhibida, xa que nos enfrontamentos no mar esgrimíronse coitelos, machados e diferentes útiles de pesca como bicheiros ou sachos.

Chegados a este punto a Dirección General de Pesca convoca unha reunión en Madrid cos representantes sindicais que sería un fracaso. Nos días sucesivos será prohibido o marisqueo con vara e aos arrastreiros permíteselles pescar navallas nas Illas Cies, sendo vixiados por buques da armada para evitar que embistan ás pequenas embarcacións. A tensión era tan tensa que para evitar agresións, pola noite refuxiábanse en Cangas os arrastreiros das rías de Arousa, Pontevedra e Vigo, incluíndo nesta última a algún barco de Redondela.

 

Foto: Rafael Arjones. El Pueblo Gallego

 

Ao pouco tempo a gamela "Cesantes" sería embestido por un barco de Bueu. Este suceso provocou a chamada das campás da Igrexa de Cesantes, á que acudiron uns 500 mariscadores que se dirixiron cara a Bouzas onde foron recibidos cun disparo de escopeta. Foi o inicio dunha batalla campal na que se empregaron bombas de palenque e botellas con gasoliña entre insultos e pedras. Neses días catro barcos de Cesantes, que se adicaban ao cerco, atracados no Berbés atoparon as súas redes rotas, do que culpabilizaban aos mariñeiros dos arrastreiros. Isto provocaría unha nova reunión co Director Xeral de Pesca, desta volta en Santiago, na que se determinaría que o can seguiría prohibido ofrecéndoselles aos arrastreiros indemnizalos polos días de paro e uns cupos de pesca de navalla nas Cíes, A Lanzada e Corrubedo.

Antes de acabar o ano aínda habería un enfrontamento máis entre as mariscadoras e os patróns de Redondela que seguían a empregar o can. Os animos seguirían caldeados e os vareeiros organizaron turnos de vixianza para evitar que se empregara o can.

Foto: Rafael Arjones. El Pueblo Gallego

Autor: Juan Migueles

BIBLIOGRAFÍA

En Galiciana-Biblioteca Digital de Galicia. Xunta de Galicia: http://www.galiciana.bibliotecadegalicia.xunta.es => El Pueblo Gallego (Vigo)

 

 

O naufraxio de "A Monchiña"

Barco do naufraxio. Foto publicada en Naufraxios no mar de Vigo. Francisco Díaz Guerrero

O 22 de agosto de 1950 produciuse o naufraxio con máis vítimas mortais na Ría de Vigo. Dous anos antes a illa de San Simón, que fora empregada como cárcere, convertérase en Albergue do Sindicato Español Universitario (SEU). (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2020/04/a-illa-de-san-simon.html ) Alí celebrábanse no vran campamentos masculinos e femininos, nos que as mozas que estudaban na universidade cumprían o coñecido como “Servicio Social de la Mujer”, e os mozos realizaban a formación para aspirar a altos cargos da Falange.

Naquela ocasión estaban na illa membros da chamada Guardia de Franco, que era unha sección da Falange, formada principalmente por excombatentes. O plan era ir xogar un partido a Redondela para enfrontarse a un equipo da parroquia de Cedeira, pero a hora de ir embarcar na lancha "Monchiña" foi animándose máis e máis xente ata chegar ás 66 persoas. Durante o curto traxecto un deles caiu ao mar e instintivamente todos foron cara a borda para axudalo, facendo emborcar a barca. Moitos non sabían nadar polo que tentaron agarrarse aos que si sabían perecendo 43 persoas afogadas, oito era galegos e o resto de diferentes puntos da península.

Entre os 23 supervivintes atopábase o fotógrafo de Redondela Carlos "Fotsca", daquela un neno, que vivía na illa por ser fillo do vixiante. Nunha exposición que realizou no Multiusos da Xunqueira pouco tempo antes de falecer, lembraba que o patrón do barco pedíralle que se baixaran e que como moito levaría 40, pero un mando de Falanje ordenoulle: "Arranque usted como sea". Tamén relataba que ao saír do abrigo da illa as olas entraban de costado e unha salpicoulles ás pernas, provocando que os mozos se botaran ao lado contrario. Esta versión contradice "a oficial" do mozo caído a auga, pero semella máis verosimil e sendo unha testemuña presencial... 

 

Carmen Almoina "A Salvadora" recibindo a medalla. Foto: Bene. El Pueblo Gallego

 

Dentro da traxedia houbo tempo para a heroicidade, sería o caso de Carmen Almoina Cabaleiro, de 20 anos, quen conseguiu botar ao mar unha gamela e sacar a catro mozos da auga, pero un deles faleceu ao chegar á praia. Isto valeulle os alcumes de "A Salvadora" e "A Nadadora".

Julián Estévez Rodríguez, de 17 anos, que daquela, traballama na vendimia, atopábase nunha lancha a motor levando a outros compañeiros do albergue. Ao ver o ocurrido achegouse ao lugar dos feitos e subindo a bordo a dez náufragos. Despois axudaría nas labores de rescate dos corpos dos falecidos.

Meses despois a Sociedad Española de Salvamentos de Naúfragos concedeulles a Medalla de Bronce a estes dous veciños de Cesantes, con premios de 3.000 e 2.000 pesetas respectivamente.

Julián Estévez. Foto: El Pueblo Gallego

 

Nos anos 70, tamén sería homenaxeada Salud Táboas Barreiro, quen contou que con 17 anos salvara a oito náufragos, correndo despois a agocharse na súa casa por medo aos falanxistas. En 2014 volvería a ser recoñecida polo Concello de Redondela co gallo do Día da Muller.

Despois dos traballos de recuperación dos cadáveres os corpos serían trasladados ao local do Auxilio Social no Paseo da Xunqueira (máis tarde coñecida como a Casa dos Enanitos por trasladarse alí o Fogar Méndez Núñez), onde serían velados ata a celebración dos funerais aos que asistiron as principais autoridades militares e relixiosas galegas. Redondela estaba de luto as bandeiras pendían no Concello a media asta e nos balcóns con crespóns negros, as campás de todas as igrexas tocaban a defunto.

Recuperación dos corpos. Foto publicada en

As Illas de San Simón e San Antonio. Lugar de encontro. Ed. Xunta de Galicia, 2005

Os seguintes aniversarios convertéronse en actos de exaltación falangista, especialmente oito anos despois, cando se inaugurou no illote do Corbeiro un cruceiro en lembranza dos náufragos coa lenda aos seus pés: "Camaradas de la Guardia de Franco: ¡Presentes! 1950-1958."

Trala desgraza o albergue sería clausurado e pouco despois ser trasladado ao barrio de Rande. (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2020/03/colectivos-e-asociacions-da-postguerra.html )

Inauguración do cruceiro, 1958. Foto Siorty. Fondos gráficos da Xefatura Provincial do Movemento. Deputación de Pontevedra

Autor: Juan Migueles

BIBLIOGRAFÍA

As Illas de San Simón. Aproximación á súa historia. J. A. Orge Quinteiro. Ed. Xunta de Galicia.1999.

ABC

http://www.abc.es/hemeroteca

La Vanguardia (dende 1881)

www.lavanguardia.es/hemeroteca

En Galiciana-Biblioteca Digital de Galicia. Xunta de Galicia: http://www.galiciana.bibliotecadegalicia.xunta.es => El Pueblo Gallego (Vigo), La Noche, La Región...