A orixe de Xan Carallás é pouco clara. Parece ser que realmente
existiu un home con ese alcume en Ventosela, pero o que está claro é
que non foi o fundador de Redondela nin moito menos.
Segundo
Antonio Orge, sobre o 1900, no xornal “Vida Social” de Vigo
aparece a lenda: “Aquí fas quen sempre fas, aquí fas quen
sempre vela, aquí fas Xan fundador de Redondela.” Fermín
Alfaya afirmaría que estas verbas serían obra de Buenhijo Pérez
Sobrino. Tamén fala Orge da existencia dun retrato feito ó óleo
por Castelao e baseado nun bocexo anónimo de Xan Carallás. A partir
deste cadro Pisquito faría un mural no desaparecido bar
Mougás na rúa Cruceiro.
A
Félix Cal a súa avoa Fermina contoulle que no café de
señora Carme (a de Estrella) Castelao debuxou a figura de Xan
Carallás.
En
xuño de 1924 aparece en Faro de Vigo a noticia do accidente sufrido
polo barco “Xan Carallás” propiedade de Santiago Serín.
O
que sabemos de certo é que un grupo de amigos pedíronlle a
Castelao, nunha das súas visitas a vila, un debuxo para formar unha
peña.
Pouco despois, a través do xornal Faro de Vigo, lograrían o ansiado
debuxo, que foi publicado no ano 1930 coa inscrición xa por todos
coñecida:
Aquí
fas, quen sempre fas.
Aquí
fas, quen sempre vela.
Aquí
fas Xan Carallás
Fundador
de Redondela
Este
debuxo sería unha reprodución do orixinal que recibira Amador Pérez
Sousa de mans de Castelao como agasallo.
 |
| Reproducción do debuxo de Castelao para as festas da Coca de 1967. Arquivo: Juan Migueles |
Peña Xan Carallás
En 1946 os fundadores da Peña Xan Carallás foron:
José (Sesé) Fervenza Núñez, Isidoro Pereira Otero
(Campanero), Félix Fernández Núñez, Luis Alfonso Pereira
Fernández (Militón), os irmáns José (Sesé) e
Benito Fernández Crespo, Cándido Corujeira Núñez, Alejandro
Castro Pérez, José Villaverde Figueroa, Manuel Rodríguez,
Francisco Táboas Rodríguez (Paco Triscallo), José Martínez
Seoane, Andrés Figueroa Barros (Patatero) e Alfonso
Otero Figueroa (Roche).
Outros
participantes das primeiras edicións serían: Jesús Boullosa (el
Carnicero), Celso González Sequeiros (dono do Bar Redondela en
Bouzas), José Martínez Seoane (Cabeza de Plata ou
Pepe de Arbitros), Manolo García Casqueiro (Mirón),
Paco (tío de Alfonso Pereira), Pazín (garda civil retirado), José
García García (recadador da contribución), José Silvent, Juan
Ipiña Otero, Aniceto Otero, Edmundo Villasanta, Eusebio Pereira
(de Soutomaior), Casimiro (Mirito), Urbano, José Pérez
Rivero (Pepiño Lambido), Manuel Muradás (Belorcio),
Xaropo (de Reboreda)
e Reigosa.
A parte dos
anteriores, cada membro da peña podía levar invitados, polo que nas
fotografías antigas pode aparecer máis xente.
 |
| Peña de Xan Carallás. Foto cedida familia Fernández Otero. |
A súa principal actividade era subir con gaitas, pandeiretas,
cunchas de vieira e charrascos ao Carballo das Cen Polas
(Reboreda). Alí, cociñeiros e camareiros os agardaban cunha gran
comida, onde non faltaban marisco, viño e licores. Por suposto, como
en calquera festa lanzaban bombas de palenque. A subida facíase en
coches e a baixada era a pé e cada un como boamente podía.
A
“mascota” da peña era a reprodución de Xan Carallás,
feita en madeira, por Sesé Fernández. Esta, era literalmente atada
ó capó do coche antigo propiedade de Manolo García. Unha vez en
Reboreda, colgábanlle unha cunca de tinto á gorxa e púñanlle un
cigarro na boca, para que tamén desfrutara da festa.
Cada
vez que entraba un membro novo na peña, era bautizado con viño
tinto pola persoa que o apadriñaba. Durante o resto do ano
organizaban xantares, coma por exemplo no entroido, e excursións.
Nalgunhas delas tamén participaban as súas mulleres e fillos.
Durante
dous anos, foron os encargados da organización completa desta festa.
Como curiosidade, dicir que a súa máxima contribución fíxoa Juan
Ipiña, mecánico de profesión, quen no 1956 lle puxo un motor a
Coca. Isto causou sensación na vila, porque era a primeira vez que a
Coca andaba sin que ninguén a empuxara. Pero debeu de ter os seus
detractores xa que nunca se repetiu a fazaña.
 |
| Talla de Sesé. Foto: Juan Migueles |
Peña Os Fillos de Xan Carallás
Co
decorrer dos anos e a entrada de novas xeracións na peña, perdeuse
o espírito das primeiras edicións e, nos sesenta, desapareceu
definitivamente. Mais, nesa mesma década, formarase a Peña os
fillos de Xan Carallás, presidida por Sebastián Fernández
Otero e constituída en gran parte por fillos dos integrantes da peña
orixinal. Esta nova aventura ía durar ata principios dos oitenta.
Logo, habería outros rexurdimentos pero xa con distinta xente.
O
concello de Redondela, con Pedro Otero Rey como alcalde, alargou nos
anos 60 a duración das Festas da Coca instaurando, durante varios
anos, o día de Xan Carallás, celebrado por primeira vez en 1967.
Este saía nun carro de bois, acompañado dun barril de viño, cedido
polo dono do Restaurante Xan Carallás, e un bo feixe de
rosquillas que se repartían entre os asistentes. Nas primeiras
edicións ía a bordo dunha gamela chamada D’ostrás.
 |
| Peña os Fillos de Xan Carallás. Foto cedida por Sebastián Fernández |
 | |
| Himno da Peña Xan Carallás, obra de Fernando Feijoo Martínez. Familia Fernández Otero. |
Orde de Xan Carallás.
Coma
alternativa fundouse a Orde de Xan
Carallás no 1970, con Amado
González Cardama (ex alcalde da vila) ao
fronte. A
organización da festa
foi diferente, cómese nun restaurante e, en lugar dun grupo
de amigos, é mais unha xuntanza de empresarios da vila con persoas
ligadas á lenda de Xan Carallás. Os bautismos tamén son
diferentes. O padriño, tomando ó Xan Carallás coma se fora unha
espada, golpea ó novicio no ombreiro esquerdo, no dereito e na
entreperna, recitando: Polo bo comer,
polo bo beber e polo bo... Unha
novidade é o obsequio a tódolos membros da orde dun diploma no que
se lles acredita como tales.
Dentro
da Orde e para amenizar as veladas, tanto Amado coma Pisquito (fillo),
inventaron numerosas e fantasiosas historias, coma a súa relación
con Pentagruel, logrando así manter viva a lenda de Xan
Carallás.
 |
| Diploma da Orde de Xan Carallás Foto cedida por Alejo Amoedo |
 |
| Coplas de César Pazos Comesaña "Pisquito" para a Peña de Xan Carallás, 1965. Familia Fernández Otero |
Escultura
No 2019 colócase na Alameda unha escultura de granito representando
a Xan Carallás realizada por Juan Vázquez Pérez. Nos 60 José
Fernández Crespo “Sesé”, fundador da Peña Xan Carallás,
xa lle adicara unha de cemento para adornar a súa finca na Praza
Ponteareas.
 |
| Finca de Sesé nos 80. Foto familia Fernández Otero |
Autor:
Juan Migueles
BIBLIOGRAFÍA
Alcuños de Redondela. Francisco
X. Sobral Crespo.
Aportes
Matilde Fernández
Faro de Vigo
No hay comentarios:
Publicar un comentario