A Fala. Refráns (2 de 2).

  

inicios S. XX. Grupo na Rúa IsidoroQueimaliños. Foto cedida por Isidro Viruleg

Manda quen pode e pode quen manda.: O poder permite mandar.

Mans que non dades que esperades.: Se non compartes non agardes que compartan contigo.

Marso marsán pola mañán cara de can pola tarde sol de verán / Marzo, marzal, pola mañá cara de rosa, pola noite cara de can.: Mes da primavera na que o tempo anda revolto.

Mi marido tiene cosas de loco, cuando por mucho cuando por poco: Cando se falaba dalgunha liorta entre parellas.

Miña abra dicía vale mais ser puta que ladra

Morra a marta, morra farta.: Cando se quere dar por rematada unha discusión.

Morreu a sogra, pariume a vaca quedamos os mismos que eramos na casa./Morreu papá, pariu a burra e somos os mesmos: Hai xente á que non se lle bota en falta cando morre.

Move o rabo o can, non por ti senón polo pan

Muller riedeira, ou puta ou peideira!!: Refrán machista sobre o recato que deberían gardar as mulleres.

Nas uñas das mans ou nas dos pés saldrás a quen es.: Nalgunha cousa te parecerás aos teus pais.

Nin so que pare, nin arre que escangalle. / Nin tanto corre que fuxa, nin tanto so que pare.: Facer as cousas con medida.

Ninguén é tan alguén, que non precise de ninguén.: Sempre precisas de amigos.

Non e mais limpo o que mais limpa si non o que menos emporca.: Consello hixiénico.

Non hai festa sen ghaiteiro, nin mexada sen peido.

Non hai refrán vello que non sexa verdadeiro.

Non pidas a quen pediu, nen sirvas a quen serviu.: Cando alguén sae da pobreza axiña esquece as súas orixes.

Non sabe a raposa cando as galiñas dormen fora.: Sospeitas de infidelidades.

Non se collen troitas coas bragas enxoitas.: Cando alguén quere beneficios sen levar traballos.

Non te poñas ao sol sen sombreiro, nin en agosto nin en xaneiro.: Hai que protexerse do sol todo o ano.

Non temos mais honra que a que o mundo nos da!:

Novembro, bendito mes é. Comeza con Tódolos Santos e remata en Santo André.!!

Nunca compres a quen comprou, compra a quen herdou que non sabe canto custou.

Nunca falta un roto, para un descosido.: Cando algo vai a peor.

Nunca foi máis negro o corvo cás alas.: Non sexas negativo.

O ben feito ben parece.: Hai que facer as cousas ben.

O bo cociñeiro faino a fame.: Para ser cociñeiro hai que apreciar o valor dos alimentos.

O home lume a muller estopa ben o demo e sopla

O médico vai e ven, e o mal quédalle a quen o ten.: Crítica aos médicos.

O porquiño deixa o cunquiño: Cando alguén se levanta da mesa sen recoller o prato e os cubertos.

O primeiro ano cara con cara. Ó segundo ano: Cara con cu. Ó terceiro ano: Cu con cu. E ó cuarto ano: Nin cara nin cu.: Os casados na cama.

O que alto mira baixo se queda.: Cando alguén ten aspiracións por riba das súas posibilidades.

O que ao bar vai comer, os fillos doutro vai manter.: Cando alguén descoida a súa familia.

O que bebe moito viño perde o cu polo camiño.: Coidado cos excesos de alcohol.

O que come pola man de outro enghorda pouco.: Traballar pra outro da pouco beneficio.

O que con gusto morre, hasta a morte lle sabe.: Cando alguén semella que desfruta con algo malo.

O que da o que ten, a pedir ben.: Se es desprendido vas pasar necesidades.

O que dá o seu en vida, colla un fol e pida.: Hai que aforrar para non pasar penurias de vello-a.

O que de novo baila ben de vello aínda te da un xeito.:

O que mexa é non bota un peido e como un-ha festa sin gaiteiro.:

O que moito medo ten, nunca no bo cono fode!:

O que non comen os ratos aparece polos buracos.: Cando perdes algo.

O que non fuma nin bebe viño o demo yo leva por outro camiño

O que non levou o ladrón, aparece por algún cantón.

Se non o levou o ladrón andará por algún rincón

O que nunca tivo nada e agora ten un porquiño, anda todo o día corricho, corrichiño.: Cando alguén sen posibles mellora a súa situación e presume do que ten.

O que regala non perde , si o que recibe o comprende.

O que sae ós seus non dexenera

O que se alegra do mal do veciño, venlle a el polo camiño.: Non hai que alegrarse das desgrazas alleas.

O que tapa o frío tapa o calor.:

O que teña cu e tetiñas que non se alegre do mal das veciñas /O que teña tetiñas que non se meta cas súas veciñas

O que traballos busca, malos traballos o persiguen: Frase que popularizou “Cabezo”.

O que vai a o avoghado, nunca ven desconsolado.

O que xogha por necesidade, perde por obligasión.

O sol de febreiro é un lobo no quinteiro.

O sol de marzo queima á dama no palacio

Ola rota non é san. O médico non te pode curar de todo, nunca volves a estar igual que antes. O mesmo que unha ola, cando rompe, podes soldala pero nunca máis será unha boa ola.

Ola rota non fai bo caldo: Se queres facer algo ben tes que ter o necesario en boas condicións.

Onde hai papeis, calan barbas.:

Onde manda patrón, non manda mariñeiro.: Hai que obedecer ao que manda.

Onde mexa un portugués, mexan dous ou tres: Cando ao mexar unha persoa lle entran ganas a máis xente.

Onde nacen as estrughas nace o remedio.: Onde nacen as ortigas nacen os mentrastes, planta que se a frotas contra o pel cura a urticaria que produce o contacto coa anterior.

Os curas e taberneiros son da mesma condición cantos mais bautizos fagan mais diñeiro po queixón

Os amigos buscámolos nós e a familia dánosla Dios: A familia non se escolle.

Os defectos do meu marido ninguén os sabe si eu non os digo

Os fillos da miña filla, meus netos son. Os do meu fillo, serán ou non.

Ou ben nas mans ou ben nos pés, has de tirar a quen es. Para tirar semellanzas.

Ouvella que berra bocado que perde. /Ouvella que bala, bocado que perde.: Mentres falas non comes.

Pagando o que debo, sei o que teño. Mellor non mercar fiado.

Para saber como é un visiño hai que botar con el un aniño.

Pascuas molladas, boas anadas: Se chove pola Pascua a colleita é boa.

Pascuas molladas, anadas dobradas: O contrario que o anterior.

Pasou o día pasou a romaría: Indica que pasado o momento non hai volta de folla.

Patadas de burro non chegan ó ceo

Pola Candeloria, inverno fora; se chove ou venta, aínda entra; e se fai por rir aínda está por vir: Predición meteorolóxica.

Pola Candeloria metade do inverno vai fora.
Pola Candeloria, inverno fora; se chove ou venta, inda entra.
Candela, candeloria, que chores que deixes de chorar, metade do inverno está por pasar.
As Candelas, que chova que ría, 40 días son de in...vernía.
Se xea o día de Candelas sesenta noites detrás dela.
Pola Candeloria, pon a pita vella e a nova

A partir da Candeloria ningunha ave voa soa. O 2 de febreiro festexamos que casan os paxariños, comeza o retorno das aves migratorias e os cortexos.

Polo pan baila o can: Cando se fai algo por interese persoal.

Polo rabo da culler, vaiche o gato a ola

Polo Santo Andrés sae mes e entra mes.

Polo San Martiño borrachos e trompos ó camiño.

Polo San Martiño castañas, peidos e viño.

Polo San Martiño mata o porquiño. E por San Andrés, quen non mata ó porco mata á muller: Marca a época idónea para matar o porco.

Polo San Martiño quen non ten porco mata ó veciño.

Polo San Martiño, trompos ó camiño.

Polo San Martiño zapa o teu viño

Por maio aínda lle queiman o tallo

Por onde saltan as cabras han de saltar os cabritos

Por San Xoán a sardiña molla o pan.

Por San Xoán aínda pregunta o vello si é verán:

Por santa Lucía crece o día o paso dunha ghaliña e por xaneiro a paso de carneiro.

Por santa Lucía merman as noites, medran os días!

Por Santa Lucía morre a noite e medra o día

Primeiro vento e logo mar déixate estar. Primeiro mar e logho vento vaite para adentro.

Que Deus deixe acabar o ano con este corpo, porque o que vén, ou espido ou morto.

Quen calar non pode falar non sabe

Quen chega tarde nin olle misa nin come carne

Quen con lobos anda a ouvear aprende / Quen con lobos anda home que ouvea

Quen con lume xoga, mollado se levanta. Non xogues co lume que vas mexar na cama.

Que Dios dea mazás que as peras fanse

Que Dios me leve andando!!

Quen en xaneiro non cava os terróns, en agosto queima os collóns!

Quen moito escolle o demo colle. Consello para buscar marido.

Quen neste mundo quere andar, ten que ver, oír e calar.

Quen non aforra unha mistura no aforra un Cristo

Quen non ten cabeza ten pés. Cando tes un despiste.

Quen quere saber, dáselle merda a lamber.

Quen se queima ten o rabo de palla!

Quen teña tenda que a atenda e se non que a venda

Raposo que moito dorme ghaliña ghorda non come

Rubias á Franqueira, vellas á borralleira. Cando vinha mal tempo.

Rubias ao mar vellas a sollar: Cando o solpor é de cor laranxa, hai bo tempo ao día seguinte.

San Antón san Antoniño dáme forza no carallo como ó porco no fuciño

Santa Lucía, saca da noite e mete no día.

Sardiña que leva o gato, non volta ó prato!

Se chove o día tres, chove todo o mes.

Se chove o domingo antes da misa toda semana de risa

Se me entendes non me descubras, cas miñas contas non dan coas túas.

Se non chove nin fai vento vai vir bo tempo

Se ten barbas San Antón e se non a Purísima Concepción.: Se non é unha cousa é a outra.

Se vas a Peinador mira ben que vas facer, porque vas a traballar e non vas comer. Referido a o traballo gratuíto obrigatorio que os veciños debían realizar na construción do aeroporto de Peinador.

Se vas a San Andrés e dormes alá, vas en Santos e vés en navidad.

Se xea o día de San Blas, vinte xeadas máis.

Tronada pola terra ou norte ou néboa

Unha mexada sen peido é coma unha flor sen cheiro

Unha nai é unha nai, aínda que sexa dunha silva. Aínda ca silva me picara,sempre son a súa filla. / Quen me dera ter nai aínda que fora unha silva por moito que a silva picara sempre era madre miña.

Unha para ver e outra para aprender

Vende cabritos, cabra non ten , de onde lle ven?

Veñen os do monte, correr cos da corte. Expresión para facer de menos aos das aldeas.

Voda de foguetes, voda de moquetes

Xeada na lama, cama mollada: Se despois de chover hai xiada, logo chove.

Xente de Marín xente de gran caldeirada, un dia todo e outro dia nada. / Xente de Marín, tropa do carallo.

Xuntáronse os dous ó catarro e a tos / Xuntáronse a fame coas ganas de comer.: Cando se xuntan dúas persoas semellantes nalgún aspecto negativo.

Zapatilla branca no mes de xaneiro moita fachenda e pouco diñeiro

Autor: Juan Migueles

BIBLIOGRAFÍA

Arredor de nós. Historia da Policía Local 1863-2003. Gonzalo Amoedo López e Roberto Gil Moure. 2003.

A taberna de Nador. Gonzalo Amoedo e Roberto Gil. 2004.

Aportes: Gonzalo Amoedo, Manuel Migueles, Matilde Fernández, Antonio Cobián, Gonzalo Figueroa, Carlos Couñago, Modesto Campos, Javier Vilas, Maica Alonso...

Facebook>Daquela disíase. Grupo de Antonio Ricón.