 |
| 1ªhomenaxe realizado en 1907 ArquivoAurelio Rodríguez |
Bera é un concello de Navarra que permaneceu a meirande parte do
tempo en mans carlistas durante a 3ª Guerra Carlista (1872-1876). A
súa proximidade á provincia de Guipuzcoa, provocou que se
convirtira nun lugar de continuos conflitos. A ponte de Endarlatsa
era estratéxica, pois cruza o Bidasoa, sendo o límite natural entre
as dúas comunidades. O xeneral ao mando do exército liberal de
Norte, Ramón Nouvilas, ordenou daquela defender esta posición.
O 23 de abril de 1873 o coronel Tejada comezou a fortificación da
ponte de Endarlatsa para a súa defensa e xa ao día seguinte de
comezar as obras foi atacado polas faccións de Manuel Ignacio Santa
Cruz Loidi "Cura Santa Cruz" e outras, en total uns 600
homes, que obrigaron ao coronel Tejada a mobilizar a toda a súa
columna para afastar aos carlistas da ponte.
Cando
por fin logra rematar as obras estas consisten simplemente en
reforzar unha casa na que residía o encargado de cobrar o imposto de
peaxe aos carros. A este improvisado forte foi destinado un
destacamento de miqueletes guipuscoanos. Serían substituídos
por un corpo de carabineiros formado por un oficial e 40 homes,
poucas forzas, que o 4 de xuño foron sitiadas no forte pola partida
do Cura Santa Cruz. Finalmente a posición sería tomada e dos
carabineiros liberais 35 resultaron mortos, dos que, cando menos24,
foron enterrados no cemiterio de Bera. Tan só seis se salvaron, dous
fuxindo pola estrada e catro cruzando a nado o Bidasoa. A ponte sería
derrubada ao día seguinte. Na listaxe de falecidos aparece:
Juan Pazos Táboas,
Carabineiro da Comandancia de Guipúzcoa, de 50 anos de idade,
Natural de Redondela provincia de Pontevedra. Casado con María
Palmas.
 |
| Monumento destruído en 1936. Foto: labasquebondissante.blogspot.com.es |
Os falecidos non serían esquecidos, xa no Heraldo de Zamora
do 8 de agosto de 1898: “[…] en el tronco de un hermoso
castaño que desde algunos metros arriba en la falda de la montaña
parece extender sus ramas sobre el lugar de la ejecución, ha grabado
un sencilla memoria […] Dice así: Fusilamiento de Carabineros -
Día 4 de Junio – Año 1873 – R.I.P”.
En 1903 a unha das rúas de Irún déuselle o nome de "Mártires
de Endarlaza". En 1907 constrúese un monumento na súa
memoria que sería destruído en 1936 e reconstruído en 1940.
Despois dun continuo deterioro e o seu desmantelamento po mor de
obras na estrada sería restituído no 2009, e alí segue coa listaxe
de mortos onde aparece este redondelán.
 |
| Monumento actual. Foto: labasquebondissante.blogspot.com.es |
Autor: Juan Migueles
BIBLIOGRAFÍA
Bera, enterramientos 3ª Guerra Carlista 1872-1876. por
Aurelio Gutierrez. https://oroimena.bera.eus/es/author/aurelio/
La vida pasa. Blog de Aurelio Gutiérrez Martín
https://aureliogutierrez.blogspot.com.es
Fusilamientos
de Endarlatza: Crónica de un desastre anunciado. Hechos,
Anécdotas y Relatos de las Guerras Carlistas; por Jesús Arrate.
http://mikelatz.blogspot.com.es/2016/12/los-fusilamientos-de-endarlaza-cronica.html
La Basque Bondissante. Blog de Juli Gan.
https://labasquebondissante.blogspot.com/
No hay comentarios:
Publicar un comentario