Dúas peixeiras de Redondela

 

Peixeiras de Redondela nos anos 50. Foto Bene-Museo Etnografico Ribadavia

 

       En 1977 en El Pueblo Gallego publícase o artigo “Notas de Mondariz”, firmado por M. L. V. no que se contan as andanzas de dúas peixeiras de Redondela por aquelas terras.

       “... del señor Manuel do Patelo (q.e.p.d), adquirieron este apelativo por que manufacturaban cestas achatadas llamadas «patelas» para las pescantinas de la Real Villa de Redondela, quienes como la famosa Marcela (q.e.p.d.) venían desde la villa del viaducto a través de todas las aldeas redondelanas, hasta llegar a Toutón, bajando a Vilar, para pasar el Tea, en la finca Samil de los señores Peinador, pasando por el entonces Troncoso (hoy Mondariz Balneario) hasta llegar a esta villa (en donde mucho se le apreciaba, por su carácter alegre y jovial), con sus patelas llenas de sardinas vivitas y coleando, tanto en las madrugadas de verano, como en las heladas del crudo invierno, cantando y bailando, con su compañera Rosiña de Vilavella (socia comercial, como ella le llamaba), la que en cierta ocasión, al saltar un «portelo» que interrumpía el paso de un sendero-atajo que utilizaban los propietarios de una finca sembrada de maíz, de Villar, antes de las pasarelas que atraviesan el río Tea. La cuitada Rosiña, tuvo la mala suerte, de «capotar», con su «patela» esparciendo el pescado por los suelos y quedando en posición de «cabeza abajo» y las piernas en alto, sobre la piedra, que taponaba el «portelo». Pero la Marcela, al verlo caer, y en aquella posición, le grita cariñosa a la Rosiña. Rosiña levántate muller, levántate que che se mira a combinación. Q.D.N.S. tenga en su santo descanso a nuestra cotidiaña visitadora con su «peixe fresquiño» y que presumía de poseer la mejor «patela», construída por los cesteros del Sesteiro mandarizano...

Autor: Juan Migueles

BIBLIOGRAFÍA

Galiciana-Biblioteca Digital de Galicia. Xunta de Galicia:

 

A Gabacha e o Cristo articulado.

 

A Gabacha. Foto cedida por Carmen María Fernández Núñez

 

A tradición oral conta que un día un barco de pesca de Redondela recolleu nas súas redes unha caixa de madeira. Ao abrila no seu interior atoparon as mans e a cara dunha virxe. Estas pezas llas trocaron á parroquia de Vilavella pola imaxe de San Juan, patrón dos mariñeiros e que hoxe en día da nome á confraría. Curiosamente, é o “Cristo dos Navegantes” polo que os pescadores amosaban máis devoción na vila. Volvendo ás pezas “pescadas” construíuse unha estrutura adecuada, nacendo así a Virxe da Inmaculada Concepción, popularmente coñecida como A Gabacha, segundo contan os maiores chamada así por ser bonita e semellar alegre.

As lendas de santos atopados no mar repítense por toda a costa galega, baseadas no feito histórico de que nas illas británicas ante a escalada de violencia nos enfrontamentos cos protestantes, os cristiáns deciden botar ao mar as súas imaxes relixiosas para tentar salvalas da queima de igrexas. Sexa certa ou non a lenda, o certo é que a Virxe da Gabacha é a imaxe máis venerada de Vilavella, estando colocada xusto fronte á entrada, polo que é o primeiro que ves ao entrar na igrexa. Esta imaxe é a única que segue a saír na Festa da Coca, tanto o xoves, día de Redondela, como o domingo, día de Vilavella. Lonxe queda a época en que cada gremio sacaba ao seu patrón, polo que era a procesión con máis santos de Redondela.

Outra saída que fai é en Semana Santa, concretamente na procesión do Santo Encontro. A Virxe sae de Vilavella vestida de negro e ao chegar á Praza Constitución atópase co Cristo resucitado, imaxe que sae da igrexa de Redondela. Neste momento retíranse as prendas de loito e a Gabacha recupera o seu esplendor co característico manto azul. Ao acercarse a imaxe é baixada ao chan en tres ocasións, representando as caídas que sofre á virxe pola emoción. Aquí o número tres non é casual, xa que é empregado constantemente no cristianismo para lembrarnos o concepto da Santísima Trinidade: Pai, Fillo e Espírito Santo. Cando están suficientemente cerca os dous santos son inclinados, simulando o abrazo da Virxe e o seu fillo resucitado.

Como curiosidade dicir que antigamente o Santo Encontro celebrábase na actual rúa Xeneral Rubín e non na Praza Constitución como se fai agora.

 

1958. O Santo Encontro na rúa Xeneral Rubín. Foto: todocoleccion.net

 

Uns días antes sae en procesión a outra imaxe importante da igrexa de Santiago de Vilavella. Trátase do Cristo articulado, obra de Antonio del Villar, destacado imaxineiro do século XVIII natural desta parroquia e do que se conservan máis imaxes nesta igrexa (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2022/01/imaxineiros-ebanistas-de-redondela.html ). A capacidade de poder pregar os brazos permite baixalo da cruz e introducilo nun cadaleito con cristais nos laterais e na tapa que permite que sexa visible no seu traslado ata a igrexa de Redondela para lembrar a morte de Cristo.

O Cristo articulado

Autor: Juan Migueles

BIBLIOGRAFÍA

Aportes orais.

Historia de las Rías. Faro de Vigo. Varios autores.

O Cristo dos Navegantes da vila de Redondela. Jose Antonio Orge Quinteiro. 17-04-2023 Faro de Vigo.

 

Antigos Gaiteiros de Redondela.

 

Antonio del Villar. Catedral de Tui. Foto: O traxe das terras de Tui. Emilia Alonso Gzlez.

         A información que temos sobre os antigos gaiteiros, así como de outros músicos, é ben escasa. Por sorte en Redondela o traballo de investigación realizado por Casto Sampedro (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2020/04/sampedro-folgar-casto-antonio-redondela.html ) nos permiten coñecer os nomes dos gaiteiros que actuaron como os seus colaboradores, así como do acompañamento da Danza das Espadas desde mediados do século XIX (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2020/05/musica-e-baile-tradicional-historia.html ).

         Apesares disto, a hora de buscar referencias anteriores no tempo temos dúas vías de investigación. A primeira, obviamente, sería a busca de documentación antiga. Ata agora o documento máis antigo de Redondela que atopei no que se cita a un gaiteiro data de 1740. Trátase do testamento de María Calvo Salcedo no que nas últimas vontades ordena completar a fundación da capelanía do Carme que iniciara o seu irmán. Comprobamos aquí como xa no século XVIII como xa estaba arraigada a devoción da virxe do Carme entre a xente mariñeira. Entre as directrices que deixa María Calvo está a obriga de celebrar a festividade o 16 de xullo, custeándose tanto os actos relixiosos como os profanos. Estes últimos serán os que nos interesan, porque se especifica: “(buscar dicho Capellán y los que le subcedieren Gaytero que toque en la tal Fiesta), e o nomeamento do capelán: Por la primera vez, hagan el nombramiento en quien quisieren, y a su Arbitrio y Voluntad, en la segunda lo hagan hacer precisamente en Hijo de Vecino de dicha villa de Redondela descendiente de Mareantes, y a falta de éstos en los Hijos de los de la Tierra...”

         A segunda vía de investigación sería a arte relixiosa e neste eido Redondela conta cunha gran escola de ebanistas (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2022/01/imaxineiros-ebanistas-de-redondela.html ). Buscando en retablos e obras de imaxinería realizadas por redondeláns atopamos a representación de dous gaiteiros. A primeira procede da Colexiata de Vigo e actualmente atópase no Museo Diocesano de Tui. Trátase dun baixo relevo onde se representa o nacemento de Cristo e entre os que adoran o neno aparecen un gaiteiro acompañado por un pandereteiro. É obra do retablista redondelán Domingo Martínez e está datada en 1685.

Domingo Martínez, detalle relevo da Colexiata de Vigo. Arquivo Sonoro de Galicia

 

    O outro gaiteiro o atopamos tamén entre as figuras que adoran ao neno Xesús no retablo de Nosa Señora da Expectación da Catedral de Tui. Data de 1777, sendo realizada polo escultor Antonio Villar, que é considerado o máis importante do Bispado de Tui. As dúas obras teñen en común que os músicos cobren a cabeza cunha monteira, o que podería ser un signo de distinción dos artistas daquela época.

 

Autor: Juan Migueles

BIBLIOGRAFÍA

As vilas de Redondela nos tempos do Catastro de Ensenada: Xoán Miguel González Fernández. Ed. Concello de Redondela.

O traxe das terras de Tui. Emilia Alonso González.

Devocións mariñeiras: do Corpo Santo á Virxe do Carme. Clodio González Pérez. Ponencia de Antropoloxía Cultural do Consello da Cultura Galega. Actas do Simposio Internacional in memoriam Xosé Filgueira Valverde. Pontevedra, 10-12 de xullo, 1997. Coordinador Francisco Calo Lourido.

Arquivo Sonoro de Galicia.

 

Fernando de Haz de la Gándara (1912-1985) Conserveiro.

 

Fernando de Haz. Arquivo ANFACO

 

        Fillo de Gaspar de Haz González, quen estivo á fronte da empresa familiar conserveira, pois era neto dun fomentador catalán que establecera unha fábrica de salga en Vigo. Casou con Esperanza de la Gándara Cividanes, filla do tamén conserveiro José de la Gándara Sestelo (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2020/05/gandara-sestelo-jose-manuel-marcelino.html ). Co matrimonio fusionáronse as dúas empresas nacendo Conservas Gándara y Haz.

        Centrándonos xa en Fernando de Haz, titulouse como perito mecánico na Escola Industrial de Vigo. Logo pasaría tres anos ampliando a súa formación na Technicum Cantonal de Bienne, centro próximo a Basilea (Suiza). Mentres a conserveira era dirixida polo seu irmán Juan de Haz, pero en plena Guerra Civil foi mobilizado, polo que Fernando debeu regresar para facerse cargo da empresa. Lamentablemente Juan falecería na contenda, e Fernando seguiría na dirección, sendo axudado anos despois polo irmán menor, Gaspar de Haz, profesor mercantil.

Anuncio. Vida Gallega.

           Fernando de Haz sería presidente da Unión de Fabricantes de Conservas (1974-1977) e sería membro da agrupación de conserveiros Spanalbacore, que promovía exportacións de atún branco a Estados Unidos. Aquela foi unha década complicada para o mercado conserveiro e remataría coa intervención de Gándara y Haz.

            Ademais de empresario, Fernando de Haz tivo unha intensa vida deportiva sendo un dos pioneiros en Galicia do tenis e do tenis de mesa, acadando tres títulos galegos de tenis na modalidade de dobres. En 1944 xa ocupaba postos directivos na federación galega deste deporte, sendo nomeado presidente en 1962. (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2020/08/tenis.html ). (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2020/08/tenis-de-mesa-ping-pong.html ). Neste punto hai que lembrar que na casa da súa familia política construíuse a primeira pista de tenis do concello de Redondela. Estou a referirme á casa de Gándara, no barrio de Outide, en Cedeira. Do outro lado da estrada está a chamada Casa de don Fernando, hoxe en ruínas (2023) (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2021/02/casas-destacadas-de-cedeira.html ). En Vigo tamén exercería como presidente do Club de Campo.

 

Anuncio. El Pueblo Gallego.

Autor: Juan Migueles

BIBLIOGRAFÍA

Conservero y jugador de tenis. Gerardo González Martín

La Larga reestructuración del sector y las nuevas tareas de la Unión. http://aniversario.anfaco.es/node/11

En Galiciana-Biblioteca Digital de Galicia. Xunta de Galicia: http://www.galiciana.bibliotecadegalicia.xunta.es => El Pueblo Gallego, Hoja Oficial del Lunes, La Noche.

Antonio Ocampo Otero. Doctor en Medicina y Cirugía. Bodas de Oro (1939-1989)

El Rincón de MariPaz. El tenis de mesa vigués. http://lopezcerdeira.over-blog.es

Aportes orais.

 

María Pilar Rodríguez "Pili Carrera" (Redondela). Empresaria.

 

Pilar Rodríguez e Salomé Carreira. Foto: El Mundo.

Creadora da marca de roupa infantil “Pili Carrera”.

A principios dos anos 60 María del Pilar cosía roupa para a filla que esperaba e o facía tan ben que as veciñas comezaron a encargarlle prendas, o que supoñía un complemento na economía familiar ao soldo do seu esposo, Bienvenido Carrera, que traballaba como contable e comezou a vender os traxes pola comarca. Despois colocaron os traxes na tenda de roupa infantil que tiña o seu cuñado en Vigo e tivo tanto éxito que comezaron a chegar pedidos de outras tendas. Isto levoulles a crear en 1963 a marca “Pili Carrera” co nome dela e o apelido del e a abrir un primeiro taller no barrio do Calvario en Vigo.

En 1991 abriron a súa primeira tenda de roupa, tamén en Vigo. Desde aquela a expansión da marca chegou aos cinco continentes con presencia en países como Estados Unidos, Rusia, Japón, China ou Marruecos. A principios do presente século iniciou a súa expansión polos países árabes, abrindo tendas en Ryad, Kuwait e Abhu Dhabi. Aparte de roupa o mercado de negocio tamén se estendeu a mobiliario e perfumería. Chegou a contar con máis de 70 tendas propias e cos seus produtos en máis de 800 puntos de venta.

O feito de que en 2013, na coroación dos monarcas holandeses, as súas tres fillas vestiran a súa marca, deulle un impulso internacional á marca, si ben é certo que daquela xa contaban con celebrities como Gwyneth Paltrow na súa carteira de clientes. A partires daquel momento converteuse nunha das marcas favoritas da realeza europea, desde a princesa Sofía ata os herdeiros das coroas de Suecia ou Dinamarca.

En 2014 a empresa pecharía o ano cuns beneficios de sete millóns de euros, cifra que superaría amplamente ao ano seguinte, mantendo a súa sede central en Mos con máis de 200 empregados. Tan boas expectativas darían en pouco tempo un xiro de trescentos sesenta grados provocado por un mercado á baixa. Coa dirección da empresa en mans da filla de Pilar, Salomé Carreira Rodríguez, terían que acollerse en 2018 a un concurso voluntario de acredores e realizar recortes na empresa. Esta medida semellaba a salvación da compañía pero a chegada da pandemia provocou un novo golpe á compañía que en 2022 sería vendida á firma téxtil valenciana Orencio Sánchez.

Autor: Juan Migueles

BIBLIOGRAFÍA

El Mundo

La Voz de Galicia