Emigración. De Redondela a Uruguai

Anuncio da Mala Real Inglesa

O primeiro redondelán que atopamos en Uruguai é:

Domingo Antonio Lamas Rodríguez (Redondela, 19.07.1742/Montevideo, 10-6-1829). Emigrou a Uruguai aos 24 anos, onde casou con Francisca Regueira Rodríguez de Ferrol. Os seus fillos nacerían en Montevideo.

Na segunda metade do século XIX prodúcese unha forte emigración con Arxentina, Brasil e Uruguai como principais destinos. Dentro deste último país os redondeláns establecéronse principalmente en Paysandú e Montevideo. En Paysandú podemos citar a:

Francisco Fernández García. Naceu en Redondela en 1805, fillo de Juan Francisco e María.

Antonio Pereira Iglesias. Farmacéutico en Paysandú. Visitou Redondela a finais de 1897, falecendo en Uruguai en 1903.

Baldomero Táboas Queimaliños. En 1898 enviou unha carta ao cura párroco da parroquia de Santiago de Redondela, Bernardino Couñago Táboas, e ao Síndico municipal, Olimpio Táboas; comunicando que decidira ceder unha das casas que posuía en Redondela para instalar un pequeno hospital para os pobres do distrito, doando unhas mil pesetas como renda para axudar a soster a casa benéfica. O seu desexo era que o hospital levara o nome do seu fillo Clemente, falecido aos 19 anos. Despois de 27 anos de ausencia regresaría a Redondela en 1901, probablemente para axilizar os trámites. O Concello quedou en estudar a proposta pero o hospital nunca chegou a realizarse.

Benigno Sampedro. Probablemente fillo de solteira de Francisca Sampedro Bouzón, polo que sería curmán de Casto Sampedro. (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2020/04/sampedro-folgar-casto-antonio-redondela.html )

José Francisco Javier Otero de las Cuevas. Pode tratarse de José Otero de las Cuevas, quen faleceu en Redondela en 1955 despois dun tempo enfermo. Durante moitos anos se adicou ao negocio do gando no Uruguai.

No outro punto onde se estableceron, Montevideo, no século XIX atopo a:

Gil Alfaro. Veciño de Montevideo en 1857.

Juan de la Cal. En 1862 o ministro residente de España en Montevideo participa ao ministerio de Estado que faleceu abintestato no lugar denominado Cañada de los Burros, departamento de Cerro Largo, o súbdito español, Juan de la Cal, natural de Redondela.

Jesús Lamas Queimaliños “Pelos Roxos”.

Chegou a Montevideo arredor de 1860. Mariñeiro de profesión, que non sabía nin ler nin escribir, conseguiu coa pesca xuntar un pequeno capital co que fundou un próspero negocio pesqueiro. Despois de volver a Redondela e construír unha casa, marcha novamente a Uruguai coa súa muller Fermina Milijosa Lamas e as súas fillas Manuel, Filomena, Eufrasia e Manuela Lamas Milijosa. Cos anos o negocio pasou ao fillo e a súa casa consignataria e armadora tivo unha frota pesqueira, o alugueiro das grúas e buques-alxibes do porto de Montevideo e maquinaria para a extracción de area. Ampliou despois os seus negocios a diversas actividades mercantís incluída unha funeraria. Ao falecer seu patrimonio ás súas fillas que non se casaron polo que o capital seguiu acumulándose ata o falecemento da última das irmás, Manuela, a finais de 1939. Calculábase daquela que a herdanza superaba os 132 millóns de pesetas e foron recoñecidos 55 herdeiros, a maioría residentes en Redondela e algúns establecidos en diferentes cidades de América.

José Portela. Casado con Joaquina Rodríguez. Naturais de Redondela emigraron a Montevideo onde el faleceu. Despois deste tráxico suceso ela debeu regresar e aparece residindo en Redondela en 1911, contando daquela 50 anos. En Montevideo deberon nacer as súas fillas Emilia e Josefa.

Outros redondeláns neste período dos que non atopei a residencia serían:

Cristino Manuel Milijosa Lamas (Redondela 10-2-1834/Red. 11-9-1898). Presbítero. Emigrara sendo xove e regresara poucos meses antes á vila xa ancián. Exerceu moitos anos a avogacía en Uruguai.

Rafael Otero Pérez. Mariñeiro falecido en Montevideo. Casado con Juana Villasuso

Sampedro o 12.01.1883.

Nicolás Paz. Casado con Josefa Pérez Salgado (nada en 1819). Ausentes en Montevideo en 1866

Crisanto Pérez Bula. Faleceu solteiro en Montevideo.

Finalizando o século XIX tamén podemos citar que o redondelán Ramón Otero Milleiro casaría con María Pen Martín, natural de Montevideo.

Asociacionismo

A comunidade de emigrantes no Uruguai por medio de diferentes colectivos enviaron axudas a Redondela en diferentes momentos da primeira metade do século XX.

Centro de Hijos de Redondela en Montevideo (Uruguai)

Fundada en 1913, estaba xestionado pola seguinte directiva: presidente, Andrés Toucedo; vicepresidente, Antonio Alfaya; secretario, Benito Soutullo; pro, Ramón Domínguez; interventor, Juan Fernández; depositario, Juan Lamas; vocais: Ramón Núñez, Vicente Domínguez e Vicente Lamas.

Os fillos de Chapela en Montevideo, en maio de 1925, regalan á Sociedade Agraria de Chapela un estandarte de cor vermella con cintas coas cores nacionais de España e Uruguai. Os doantes son Avelino González, Antonio Erquioia, Benito Cruz, José Álvarez, Serafín González, Adolfo González, Alfonso González, Lino López, Antonio Ballesteros, Ángel Santoro e Secundino López. O estandarte sería estreado cunha festa para a que se contratou á banda de música de Sárdoma. Daquela o presidente da sociedade era José Veiga Puga e o secretario Lino Vila. Ao acto asistiu unha comisión da Sociedade Agraria de Teis. 

 

Directiva da Sociedade Agraria de Chapela. Foto: Pacheco

En xaneiro de 1961, a colonia redondelá en Montevideo, por mediación dos irmáns Fernández Núñez, entregou 4.500 pesetas para a subscrición aberta pro-axuda ao CD Choco.

Fillos de emigrantes

Descendentes de redondeláns en Uruguai serían os futbolistas Pedro Cea e Lorenzo Fernández, que formaron na selección uruguaia que se impuxo no Mundial de fútbol de 1930. (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2021/09/pedro-cea-e-lorenzo-fernandez-campions.html )

 

Redondeláns en Uruguai a principios do século XX.

Entre os emigrantes deste período podemos citar a:

Benito Lamas Domínguez “Licalica” (Redondela, 11-7-1896/Red. 19-10-1957). Fillo de José Lamas Domínguez e Carmen Domínguez Milijosa. Chegou a Montevideo con 11 anos. A base de traballo conseguiu abrir unha destilería coa que amasou unha pequena fortuna. Moi querido por axudar aos redondeláns que emigraban a Uruguai.

Juan Lamas Domínguez. Emigrou Uruguai. Casado con María Velo.

Bernardino Lamas Domínguez (Redondela cara a 1910). Volveu de Montevideo, sendo enterrado en Eidos. Casado con Rosa Sordi.

José Lamas Domínguez (Red. 1900/1951). Marchou a Montevideo deixando en Redondela á súa dona, Filomena Lago, a cargo de catro fillos. Co tempo tres deles emigrarían tamén a Uruguai: Benito, José e Carmiña Lamas Lago.

José Lamas Gómez “Lamas”. Emigrou de neno coa súa familia a Montevideo onde comezou a xogar ao fútbol coma porteiro. Cara a 1923 volve a España onde chega a xogar no Celta. A finais dos anos 20 marcha a Cuba. Tras uns poucos anos en España emigra unha terceira vez, desta volta ao norte de África. (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2020/07/futbol-os-precursores-futbolistas-da.html )

Vicente Lamas Roupeiro. Probablemente é o Vicente Lamas que citamos como vocal do Centro de Hijos de Redondela en Montevideo. Casado con Juana Núñez. Regresaría a Redondela onde residiu ata a súa morte en 1968 aos 84 anos.

Ramón Núñez Orge. O citamos como vocal do Centro de Hijos de Redondela en Montevideo. En 1962, a instancia de Dolores Otero Martínez, sen profesión e domiciliada en Redondela, ábrese expediente para declarar ausente ao seu marido, Ramón Núñez Orge, en Uruguai dende hai máis de 30 anos e sen noticias súas dende hai máis de 10.

Demetrio Paz Extremadouro. Funcionario de Aduanas en Montevideo, onde vivía cos seus familiares. Faleceu en 1935.

Natividad Pérez (Cesantes). En 1928 casou en Cesantes co comercial e industrial establecido en Montevideo, Modesto Simeres Gesteira.

Aurora Soutullo. Sra. de Blanco, recibiu unha serenata da rondalla “Los Calaveras” con motivo da súa marcha a Montevideo en 1932.

Despois da Guerra

O golpe de estado de 1936 provocou unha forte migración. Nun primeiro momento pola saída de exiliados e nas seguintes décadas pola busca de oportunidades aquí pechadas nos duros anos da posguerra. Brasil, Arxentina e Uruguai volven ser

Entre os exiliados que chegaron a Uruguai tralo golpe de estado militar do xeneral Franco podemos citar ao veciño de Cesantes Rogelio Martínez Barreiro. (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2020/03/martinez-barreiro-rogelio-cesantes-4-10.html ). O seu irmán Manuel Martínez Barreiro (Cesantes 18-2-1918). Carpinteiro e membro das Juventudes Comunistas. Despois de pasar polo cárcere exiliouse a Uruguai en 1942, con documentación falsa a nome de Ismael García Pérez.

Basilio Bernárdez Gómez. Fillo do médico redondelán Telmo Bernárdez Santomé e Isabel Gómez. Tralo fusilamento do seu pai o 12 de novembro de 1936. Marcha exiliado primeiro a Uruguai onde tiña familia, aínda que logo decide reunirse coa súa nai e irmáns en México.

Nos anos 40 do pasado século os socios Lamas e Rivero rexentaban en Montevideo (Uruguai) o “Bar Redondela”. (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2020/04/negocios-que-pasean-o-nome-de-redondela.html )

Outros emigrantes de Redondela serían:

Manuel Alonso Pérez. Propietario do Bar do Mercado Agrícola de Montevideo. Visitou Redondela en 1964 despois de 22 anos en Uruguai.

Rita Araújo Otero. Saíu para Montevideo en 1956 para reunirse co seu esposo, Carlos Pérez

Bouzón, natural de Soutoxuste.

Martín Barreiro Fernández. Procedente de Montevideo visitou Redondela en 1961.

Juan Bas Míguez e Antonio González Otero. Saíron para Montevideo en 1956. Juan Bas Míguez xa emigrara anteriormente a Norteamérica.

Manuel Bas Puga. Tío do alcalde e deputado, Javier Bas Corujeira. (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2019/02/alcaldes.html )

Juan Blanco Rivas. Fillo de Visita. Emigrou a Montevideo a finais dos anos 50.

Manuel Couñago Rodríguez (A Quintana-Reboreda). Autorízase o seu ingreso no Uruguai en 1958.

María Jesús Díaz Cabaleiro (Rande-Cedeira). Autorízase o seu ingreso no Uruguai en 1958.

Félix Fernández Barciela. Visita Redondela en 1961 procedente de Montevideo.

Alberto e Plácido Fernández Núñez. Irmáns establecidos en Montevideo cando menos entre 1961 e 1965. Fillos de Vicenta Núñez Muíños “A Marana”.

Eugenio Fontán Quintela. Visita Redondela en 1956 procedente de Montevideo.

Ángel Iglesias López “Julata” e Carmen Castro Otero. Matrimonio que regresa de Montevideo en 1963. El foi un destacado futbolista. (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2020/07/futbol-os-precursores-futbolistas-da.html ) Para promover a creación dun equipo infantil en Redondela enviou unha equipaxe do Peñarol. (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2020/07/futbol-equipos.html )

 

"Julata" co Redondela FC. Arquivo Jaime Serín

Domingo Iglesias López. Irmán do anterior. Establecido en Montevideo en 1952. Casado con María Castro Otero.

Cándido López Fernández. En 1956 saíu de Vigo a bordo do "Salta" con destino a Montevideo.

Rafael Montero Araújo. Faleceu en Montevideo en 1956. Estaba casado con Aurora González Conde e tiña varios fillos.

Manuel Otero Rodríguez. Industrial establecido en Montevideo, casou en Redondela en 1956 con Magdalena Pérez Domínguez fixando a súa residencia en Uruguai.

Maruja Pérez Tobio.

Víctor Puga Pérez. Chegou en 1949 a Redondela procedente do Uruguai acompañado da súa esposa Sagrario Bernardo e os seus 3 fillos.

Victoriano Rodríguez Núñez. Industrial establecido en Montevideo, visitou Redondela en 1959.

Recibimento de Placer Vázquez no Concello. Faro de Vigo

 

Placer Vázquez Barros. Viúva de Rey. Emigrou a Uruguai coa súa familia con tan só 4 anos. Visita a súa vila natal, Redondela, en 1970 grazas á "Operación España" polo que é recibida no concello.

Manuel Veiga Puga. Emigrou coa súa esposa María del Carmen Fernández López, de Vilavella, e nunca regresaron. Tiveron dúas fillas. Pode ser o mesmo que consta como Manuel Veiga Pereira, saíndo de Vigo en 1956 a bordo do "Salta" con destino a Montevideo.

Autor: Juan Migueles

BIBLIOGRAFÍA

A emigración redondelá ás Américas. Introdución. Celso Milleiro.

Galiciana- http://www.galiciana.bibliotecadegalicia.xunta.es => El Diario de Pontevedra Periódico liberal, El Áncora, El lucense, La correspondencia gallega (Pontevedra), El Compostelano, Galicia, El Eco de Galicia, Vida Gallega, El avisador numantino, Labor

La Correspondencia de España

Arredor de nós. Historia da Policía Local 1863-2003. Gonzalo Amoedo López e Roberto Gil Moure. 2003.

As Memorias de Manolo Barros. Autobiografía dun militante comunista. Gonzalo Amoedo. Edit. Fundación 10 de marzo.2006.

O cemiterio dos Eidos da vila de Redondela. Xosé Manuel Moreira Docampo. Concello de Redondela, 2022.

Historia de Paysandú: Diccionario biográfico. Augusto I. Schulkin. Editorial Von Roosen, 1958

Aportes Ignacio P. Rey, Mercedes Martínez, Joaquín Noval, Alfonso Calvo.

Xornais locais => El Soplete, La Idea