Emigración: De Redondela a México

 

Isabel Gómez e cinco dos seus fillos no Porto antes de pasar a México. Foto: sermosgaliza.gal

México non foi un dos principais destinos migratorios, pero ao longo dos séculos foron varios os redondeláns que moraron naquela terra.

A independencia de México de España tivo lugar en 1821. Uns cantos anos antes, un redondelán de Saxamonde gobernou naquel país como máximo representante do rei español, José Sarmiento de Valladares, Vicerrei de México entre 1696 e 1701. (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2020/04/jose-sarmiento-de-valladares-saxamonde.html )

Pouco despois, en 1703, o Tribunal de la Inquisición de México inicia o proceso de fe por bigamia de Juan Antonio Rodríguez, natural de Redondela e veciño de Veracruz (México), mariñeiro. (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2020/04/bigamia.html )

En 1761, falece en México, Nicolás Dominguez del Monte, natural de Redondela, fillo de José Domínguez del Monte e de María Antonia Giráldez de Barrios. Sen fillos serían nomeados herdeiros os seus sobriños.

Retrato de José Sarmiento de Valladares

Andrés de Pazos Sotelo. No 1777 atopábase retirado como tenente capitán na cidade de Santiago de Querétaro (Nueva España- México), onde ocupaba o cargo de rexedor.

Juan Antonio de Quemaliños Vallejo, (Red. ¿?/Guadalajara (México), 1746). De Filipinas a México, onde se estableceu. Herdeiro: Domingo Antonio de Soto Bermúdez. Tivo unha filla natural con Maria de Amoedo.

 

Por esta época tamén chegarían a México dous irmáns militares:

Nicolás Márquez Giráldez. Capitán de Milicias Urbanas de Chiva. Faleceu cara a 1778 en Chiva (México). Probablemente fina solteiro porque herda a súa irmá.

Diego Ventura Márquez Giráldez. Capitán de dragóns do Presidio del Príncipe. Faleceu en Chihuahua (México) en 1784.

A finais do s. XIX, Tomás Iglesias, nado en Redondela, era funcionario de policía en Mérida (Yucatán-México).

Gumersindo Senra Varela. Nado o 08-09-1885 (ou 8-9-1884) en Millarada (Vilar de Infesta). Comerciante de profesión. Fillos: Ramón, Manuel, Alcira, José e Teresa. Chegada ao porto de Veracruz (México) o 02-10-1926. 22-10-1930 ata o 19-05-1948.

Manuel Otero. Emigrou a México e figura nunha listaxe de galegos retornados que axudaron ás súas parroquias.

A Guerra Civil levaría ao exilio ao médico e político, Alejandro Otero Fernández (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2020/04/otero-fernandez-alejandro-redondela-14.html )

Outro médico militante de esquerdas non tería tanta sorte e sería asasinado despois de sacalo da illa de San Simón onde estaba preso, falamos de Telmo Bernárdez Santomé. (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2020/03/bernardez-santome-telmo-redondela-10-04.html ). Trala súa morte sería a súa familia a que fuxiría de España. A viúva, Isabel Gómez Costas, e os seus fillos José, Pedro, Isabel, María, Rita e Carmela Bernárdez Gómez estableceríanse en México despois de pasar por Portugal, Francia e Estados Unidos. Outro fillo, Basilio, reuniuse con eles despois dun tempo vivindo cuns familiares en Uruguai. O maior, Telmo, pasaría polas cárceres de San Fernando, Ponte Caldelas, Illa de San Simón e Figueirido. Un novo traslado o leva á Prisión Fortaleza San Cristóbal de Pamplona (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2020/04/o-forte-de-san-cristobal.html ). Volve a Galicia o 18 de marzo de 1939, pasando de novo por Figueirido e San Simón ata que foi posto en liberdade o 28 de agosto de 1940. Chega ao exilio en México despois de pasar por Portugal. O segundo fillo, Jesús, sería encarcerado en Redondela e na illa de San Simón, onde cumprirá a maioría de idade. Por un erro burocrático é posto en liberdade. Aproveita a ocasión e pasa á zona republicana, loitando ata o fin da guerra. Co resto das tropas derrotadas pasa a Francia e despois do paso obrigado polos campos de refuxiados consegue unirse á súa familia. A maioría deles exercían como mestres-as antes da guerra. (Ver https://anecdotarioredondela.blogspot.com/2020/04/mestres-as-ata-mediados-do-s-xx-l.html )

Outro exiliado en México sería José Domínguez Esteiro “Peixiño” (Cesantes, 17-07-1909). En Redondela tiña unha ebanistería formando sociedade con Félix Fernández. Afiliado á UGT desde 1927 e a AS, da que foi presidente, desde 1930. Chegou a México a bordo do “Ipanema” en xullo de 1939. Naquel país traballou na empresa Vulcano.

Para rematar comentar que en Chihuahua existe unha praza chamada Plaza Redondela.

Plaza Redondela en Chihuahua. Foto: Icasas México

Autor: Juan Migueles

BIBLIOGRAFÍA

Galeguismo e sociedade na Redondela da Segunda República. Lois Barros. Edicións do Castro.

Redondela, crónica dun tempo pasado. A Segunda República e o primeiro franquismo. Gonzalo Amoedo e Roberto Gil. Edicións do Castro 2002

PARES Portal de Archivos Españoles http://pares.mcu.es

=>Portal Movimientos Migratorios Iberoamericanos

=>Archivo Archivo Histórico Nacional>Consejo Inquisición

Fundación Pablo Iglesias http://www.fpabloiglesias.es => AGGC/Salamanca (Fichas AS México); Archivo JARE/AMAE (M). Caja 58 (Documento 24.IV.1941); Archivo Amaro Rosal Díaz (AARD 271-2/FPI)

Repertorio biobibliográfico do exilio galego: Unha primeira achega. Edita: © Consello da Cultura Galega Arquivo da Emigración Galega. Santiago de Compostela, 2001ISBN: 84-95415-42-9

sermosgaliza.gal

Ilustrados en la Nueva España: los socios de la Real Sociedad... – Pág. 260. María Cristina Torales Pacheco – 2001

En Galiciana-Biblioteca Digital de Galicia. Xunta de Galicia: http://www.galiciana.bibliotecadegalicia.xunta.es

Hoja Oficial del Lunes (Vigo), El Compostelano (Santiago), El Correo de Galicia (Bos Aires), El Ideal Gallego, La Correspondencia Gallega, Diario de Galicia (Santiago), El Eco de Galicia (Coruña), La Noche, El Noticiero Gallego (Pontevedra), La Opinión (Pontevedra), El Progreso (Pontevedra), El Pueblo Gallego (Vigo), Vida Gallega...